Voor en tijdens het webinar zijn er vragen binnengekomen via de mail en chat. Dank daarvoor! Wij hebben al jullie vragen beantwoord.
Binnen Oekraïne heb je dezelfde cultuurverschillen als in Nederland. Uit welke regio mensen in Oekraïne komen maakt niet per se een verschil in opvoeding en cultuur. Hoewel culturele en maatschappelijke invloeden een rol kunnen spelen, is het essentieel om te erkennen dat opvoedstijlen zeer persoonlijk zijn en worden gevormd door veel factoren zoals individuele overtuigingen, ervaringen, waarden, religie, sociaal-economische factoren, de opleiding van de ouders en persoonlijke omstandigheden. Het is dus belangrijk om per gezin te kijken wat hun normen en waarden zijn, en hoe je daarover in gesprek kunt gaan. Het onderscheid kan wel gemaakt worden in acceptabel gedrag en onacceptabel gedrag, en ook dáárover is in gesprek gaan belangrijk
In Oekraïne speelt de gehele familie een belangrijke rol in de opvoeding. De familieleden zijn degenen die de kinderen begrenzen. De grenzen van het gezin in Oekraïne zijn vrij duidelijk. Daarom reageren sommige kinderen mogelijk niet op andere volwassenen. Dit fenomeen wordt vaak ‘selectief luisteren’ genoemd. Kinderen zullen eerder luisteren naar en positief reageren op volwassenen die ze kennen en vertrouwen. Andere ouders kunnen als onbekende figuren worden gezien, en kinderen voelen zich misschien niet zo op hun gemak of veilig als ze hun instructies opvolgen. Echter is respect voor andere volwassenen een essentieel onderdeel van de opvoeding van een kind en zij moeten daartoe worden aangemoedigd door de eigen ouders.
Het is belangrijk om het gesprek aan te gaan met de ouders en te benoemen wat je waarneemt. Opvoeding begint, ook bij ontheemden, bij de ouders. Als opvang kan je hen helpen door ze te wijzen op hun verantwoordelijkheid op het gebied van grenzen. Het is hierbij belangrijk dat je werkt aan de vertrouwensband met de ouder(s). Dit maakt het makkelijker om dingen bespreekbaar te maken. Wees daarbij nieuwsgierig naar hoe zij het zien en vraag hoe jullie kunnen ondersteunen. In de woorden van Miranda Gezel van VluchtelingenWerk: ‘Deel ook je zorgen, als je die hebt, maar geef ze niet het idee dat ze het fout doen of dat hun kinderen ontsporen. Vertel ze dat kinderen kinderen zijn en zij niet de enige zijn: “Jij bent niet de slechterik. De omstándigheden maken het moeilijk.”’
Binnen Oekraïense families wordt er geluisterd naar de oudere familieleden en zijn er duidelijke grenzen. Opvoeding is een taak die niet alleen bij de ouders, maar bij de hele familie ligt. Maar binnen de opvang zijn de omstandigheden anders en missen de kinderen de rol van de begrenzende familieleden. Dit levert bij de kinderen ook stress en onrust op. Ook het volgen van school zowel in Nederland als online in Oekraïne zorgt voor veel stress.
Daarnaast is er binnen een opvanglocatie vaak minder privacy en zijn er meer gedeelde ruimten. Daardoor vervaagt de grens tussen de ‘eigen familie’ en de ’eigen ruimte’ en daarmee ook de grenzen en regels.
Het is daarom belangrijk dat jullie ook hierover het gesprek aangaan met de ouder(s) en hun aanspreken op hun verantwoordelijkheden.
Kinderen reageren verschillend op de stress die zij ervaren. Dat zij dingen vernielen kan betekenen dat zij misschien hulp nodig hebben. Ga daarom het gesprek met ouders aan over wat jullie zien. Het kan voor ouders confronterend zijn om te horen dat hun kind dingen vernielt, en ze kunnen dan defensief reageren. Het is daarom belangrijk dat je structureel werkt aan een vertrouwensband met ouders, zodat het makkelijker is om moeilijke dingen te bespreken.
Het helpt ook om de drempel naar hulp- en zorgverleners zo laag mogelijk te maken. Dit kan je doen door hulp- en zorgverleners uit te nodigen op locatie als je psychosociale problemen vermoedt of verwacht. Zo raken alle betrokkenen vertrouwd met elkaar en is het makkelijker hulp te accepteren.
Het is daarnaast goed om de ouders op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Het is belangrijk om sámen met de ouders grenzen te stellen in deze nieuwe omgeving. Huisregels voor de ouders, en in samenspraak regels voor de kinderen. Het kan voor ouders zelf moeilijk zijn om deze nieuwe grenzen aan te geven in een voor hen ook nieuwe situatie. Het is daarnaast belangrijk om kinderen als onderdeel van een gezin te zien. Vraag daarom waar de ouders behoefte aan hebben, of ze bijvoorbeeld hulp en ondersteuning nodig hebben. Zo biedt VluchtelingenWerk preventieve ouderschapsondersteuning en krijgen ouders hulp bij het opvoeden van hun kinderen in Nederland.
In Oekraïne is het inderdaad heel gebruikelijk dat kinderen naar buitenschoolse activiteiten gaan. Er kunnen meerdere factoren zijn die invloed hebben op de deelname van Oekraïense kinderen. Zo kan het zijn dat zij door de taalbarrière zich ongemakkelijk voelen als ze de instructies niet begrijpen en kan het onduidelijk zijn wat er van ze wordt verwacht. Ze kunnen daarom moeite hebben met geaccepteerd gedrag, normen en regels binnen de activiteit. Een goede en duidelijke uitleg kan deze barrière wegnemen. Daarnaast is het een herkenbaar beeld dat vluchtelingen vaak last hebben van een verminderde motivatie. Het is daarom van essentieel belang dat er voldoende tijd en geduld is hiervoor. Het blijven aanbieden van activiteiten en het stimuleren om deel te nemen kan helpen.
Toch is er niet één enkele oplossing die werkt. Bekijk wat werkt voor de kinderen op jullie opvang. Zo lijkt het bij andere opvanglocaties bijvoorbeeld goed te werken om activiteiten spontaan aan te bieden, en niet op vaste tijden en vaste plekken. Aan niet-geplande activiteiten doen vaak meer kinderen mee dan aan vooraf bedachte en geplande.
Probeer niet voor de bewoners te bedenken waar zij behoefte aan hebben, maar leg de vraag bij hen. Maak het ook mogelijk dat kinderen normale dingen kunnen doen: geef ze de mogelijkheid om te sporten, buiten te spelen en deel te nemen aan lokale activiteiten; regel een aparte ruimte waar ze kunnen hangen, spelletjes doen en spelen; zorg voor speelgoed; regel toegang tot het lokale verenigingsleven en sportclubs. Hiervoor kun je ook sportcoaches, opbouwwerkers en andere ‘verbindingsofficieren’ inzetten.
En ook hier geldt weer ons advies: werk aan vertrouwen. Als je een klimaat op de opvang weet te creëren waar bewoners en medewerkers zich veilig en vertrouwd met elkaar voelen, zullen ze veel sneller openstaan voor activiteiten. Als kinderen echt nergens aan mee willen doen, kan dat ook een signaal zijn dat er meer aan de hand is. Gebruik dan bijv. ReachNow van War Child of laat een professional eens meekijken op de opvang.
In Oekraïne gaan kinderen vaak pas naar school als zij zeven jaar oud zijn. De peuterspeelzaal of kleuterklas is in Oekraïne niet gebruikelijk. School heeft in Oekraïne minder een sociale rol zoals wij dat in Nederland zien. Daarnaast ligt de focus in Oekraïne meer op academische prestaties.
Het is daarom goed om het gesprek aan te gaan over hoe het werkt in Nederland. Dat kinderen hier verplicht zijn naar school te gaan, en dat ouders ook mee moeten naar schoolgesprekken. Soms helpt het om met kinderen mee te gaan naar school of ze zelfs te komen ophalen vanuit de school om ze mee naar school te nemen.
Zie ook het antwoord op Q8.
In Oekraïne is deelname aan zowel de kleuterschool als de school verplicht. Het bestaande monitoringsysteem is echter onvolmaakt. Factoren zoals gezinsvakanties, vakanties, een verblijf van een maand voor behandeling in een sanatorium of lichte ziektes worden als aanvaardbare redenen voor schoolverzuim beschouwd.
Nederland hanteert daarentegen strengere regels, controlemethoden en ouderlijke verantwoordelijkheden. Daarom moeten ouders zich eerst aanpassen door de regels en de bijbehorende gevolgen te benadrukken. Duidelijke communicatie over de verwachtingen en het naleven van de regelgeving kan ouders helpen.
Oekraïne en Nederland hebben een ander klimaat, waarbij zware regenval in Oekraïne ongebruikelijk is. Aanpassing aan nieuw weer kost, net als sociale veranderingen, tijd. Sommige Oekraïense ouders en kinderen hebben in de herfst en winter mogelijk een tekort aan vitamines, wat hun gezondheid schaadt. Oekraïense kinderen hebben vaak een zwakkere immuniteit dan Nederlandse kinderen, waardoor naar school gaan in hevige regen een gezondheidsrisico is. Lange afstanden naar school en een gebrek aan geschikte kleding kunnen de veiligheidszorgen voor ouders vergroten. Hierbij helpt een attente aanpak, inclusief voorlichting over kleding die geschikt is voor het weer, met een betere veiligheid en gezondheid.
Enerzijds kan schoolverzuim worden verklaard door de omstandigheden. Zo zijn kinderen als gevolg van de coronatijd en de oorlog de afgelopen vier jaar ontwend om fysiek naar school gaan. Anderzijds zijn scholen in Oekraïne minder streng in het missen van lessen. Het is daar normaler om een dag thuis te leren in plaats van naar school te gaan. Dit verschil kunnen ouders moeilijk vinden om te begrijpen.
Het is daarom goed om uit te leggen dat voor ons in Nederland school ook een belangrijke plek is voor sociale contacten. School draait voor Nederlanders niet alleen om resultaten behalen, terwijl dat in Oekraïne veel meer zo is. In Oekraïne heeft opvoeding en advies daarover aan ouders dan juist wel weer een grotere rol op school dan in Nederland. Belangrijk is om bij langdurig schoolverzuim uit te zoeken wat er speelt in dat gezin, of bij het kind. Kinderen en ook ouders kunnen zich minder gemotiveerd voelen voor school in Nederland, omdat zij van plan zijn terug te gaan naar Oekraïne zodra dat kan. Ouders moeten hierin het juiste voorbeeld geven. Blijven uitleggen aan ouders, en uitleg aan kinderen door de ouders, is echt de sleutel tot succes.
Het is belangrijk om beseffen Hoe Oekraïense ouders in de opvang omgaan met hun kinderen. Dat is een gevolg van hun achtergrond; qua cultuur, recente persoonlijke geschiedenis en huidige leefsituatie. In Oekraïense heeft de familie en de gemeenschap een belangrijke rol in de opvoeding. Die passen vaak op de kinderen. Die normale omgeving ontbreekt nu. Het is belangrijk om mensen niet te veroordelen, maar hierover het gesprek aan te gaan en elkaar beter te begrijpen. Wees nieuwsgierig, vraag gewoon: hoe werkt het bij jullie? Ga niet uit van vooroordelen over landelijke of regionale verschillen in (opvoedings)cultuur.
En nee, jullie moeten het niet toestaan of het ‘normaal’ vinden dat kinderen alleen thuisgelaten worden, helemaal niet als ze ziek zijn. Als je je hier zorgen over maakt, bespreek dat dan met de ouders. Leg hun uit hoe het in Nederland werkt en waar onze, wettelijke en culturele, grenzen liggen en probeer samen een oplossing te vinden.
Ouders zitten ook in een stressvolle situatie, niet alleen de kinderen. Dat is belangrijk om te blijven beseffen. Daarnaast is het een feit dat Oekraïners de overheid en overheidsinstellingen minder snel vertrouwen. Het is hierin heel belangrijk om uit te leggen aan ouders waarom bijvoorbeeld activiteiten worden aangeboden, en wat het doel daarvan is, en te laten weten dat ook de opvang en andere instellingen die activiteiten organiseren het beste voor hebben met de kinderen.
Daarnaast is het goed om bewoners te vragen waar zij behoefte aan hebben en ze verantwoordelijkheid te geven met betrekking tot de organisatie van activiteiten. Mensen zijn eerder bereid mee te doen als zij zelf een actieve rol mogen en kunnen spelen. Ga het gesprek aan met ouders over hoe jullie het zien, en wees nieuwsgierig naar wat de ander te zeggen heeft. En doe ook spontane dingen. Maak niet overal een ‘programma’ van, dat je aanbiedt. Laat ook dingen ontstaan.
Het is belangrijk om de ouders te wijzen op hun verantwoordelijkheid om dingen voor hun kinderen te regelen. Als opvang kun je ouders daarin ondersteunen, maar belangrijk is om bij de ouders te benadrukken dat zij nog steeds de ouders zijn en dat de opvang niet in de rol van ouder kan stappen. Probeer de ouders daarom aan te moedigen deze verantwoordelijkheid te nemen.
Vraag ouders wat hun kinderen leuk vinden en vraag ze evt. om mee te doen en hun kind(eren) te ondersteunen. Overweeg indirecte methoden om ouders te betrekken zoals regelmatige communicatie over de activiteiten, het benadrukken van de vorderingen van het kind of het opzetten van een ondersteunende gemeenschap voor ouders om inzichten en ervaringen uit te wisselen. Laat ze het goede voorbeeld geven: actief zijn, buiten de opvang leven, integreren etc. Als een ouder lusteloos binnen zit, is dat voor een kind geen goed voorbeeld. Dus ga het gesprek aan hierover.
Zie ook ons antwoord op Q10.
Als het in jouw situatie niet effectief blijkt om ouders rechtstreeks bij de activiteiten van de kinderen te betrekken, is het van cruciaal belang om alternatieve benaderingen te onderzoeken. Overweeg indirecte methoden, zoals regelmatige communicatie over de activiteiten, het benadrukken van de vorderingen van kinderen, of het opzetten van een ondersteunende gemeenschap voor ouders om inzichten en ervaringen uit te wisselen.
Het is echter ook essentieel om ouders aan te moedigen om samen met hun kinderen aan gezamenlijke activiteiten deel te nemen. Dit versterkt niet alleen de relaties tussen ouders en kinderen, maar verbetert ook het emotionele welzijn van ouders. Soms kan worden overwogen om de aanwezigheid van ouders tot een verplichte deelnamevoorwaarde te maken. Deze gangbare praktijk in Oekraïne kan bijdragen aan een meer betrokken en ondersteunende rol van ouders.
De toekomst van hun kinderen is enorm belangrijk, voor elke ouder. Zij zijn zelfs eerder geneigd om hulp voor hun kind te zoeken en daarna pas te kijken naar hun eigen problemen. Maar de stressvolle situatie, het ontbreken van een partner en het dragen van de verantwoordelijk op het gebied van werk en opvoeding maken het uitdagend om een aanwezige ouder te zijn.
Ga daarom het gesprek aan met de ouder(s) en bespreek wat jullie ervaren en vraag hoe het gaat en of mensen hulp nodig hebben. Werk aan een vertrouwensband, want als die goed is, zijn mensen eerder geneigd hulp te vragen. En denk aan de woorden van Miranda Gezel van VluchtelingenWerk: ‘Deel ook je zorgen, als je die hebt, maar geef ze niet het idee dat ze het fout doen of dat hun kinderen ontsporen. Vertel ze dat kinderen kinderen zijn en zij niet de enige zijn: “Jij bent niet de slechterik. De omstándigheden maken het moeilijk.”’ Vaker denken deze ouders te vaak dat ze het niet goed genoeg doen dan dat ze er te gemakkelijk over denken.
Instabiliteit, ervaren trauma’s, aanpassingsproblemen en andere persoonlijke redenen kunnen voor ouders voortdurende stress veroorzaken, waardoor het een uitdaging wordt om zich uitsluitend op het welzijn van hun kinderen te concentreren. Ze denken dus allereerst na over het bevredigen van de basisbehoeften van het gezin: huisvesting, voedsel en kleding. Vaak helpen ze gezinnen in Oekraïne ook financieel.
Ouders vragen of ontvangen echter geen psychologische hulp voor zichzelf, wat alleen maar leidt tot een opeenstapeling van stress en de negatieve gevolgen daarvan. Het ontbreken van een robuust ondersteuningssysteem kan de uitdagingen waarmee ouders worden geconfronteerd, vergroten.
Sommige ouders vinden het prioriteren van de behoeften van kinderen een krachtige motivator om met stress om te gaan en een positieve omgeving voor de groei en ontwikkeling van hun kind te creëren. Sommige ouders hebben hier echter hulp bij nodig. In de eerste plaats voor zichzelf. En als het goed met ze gaat, helpen ze ook kinderen.
Het aanbieden van passende buitenschoolse activiteiten vraagt om meer creativiteit en flexibiliteit op kleine locaties met slecht enkele kinderen per leeftijdscategorie. Overweeg om activiteiten te organiseren die meerdere leeftijdsgroepen aanspreken. Dit draagt ook bij aan de gemeenschap en moedigt oudere kinderen aan om jongere kinderen te begeleiden. Je kunt ook de vraag neerleggen bij de ouders en kinderen zelf. Aan welke activiteiten hebben zij behoefte? Wat vinden de ouders leuk? Moedig ouders aan om hun vaardigheden of hobby’s te delen door activiteiten onder de leiding van ouders te organiseren. Dit voegt niet alleen diversiteit toe, maar versterkt ook het gemeenschapsgevoel. En probeer dat dan met de middelen die je tot je beschikking hebt en ieders creativiteit te regelen. Maak ook van dat regelen een spel. Er zijn in de meeste gemeenten op dit vlak ook wel specialisten, op het gebied van sport, spel en onderwijs, die kunnen meedenken en meedoen.
Zie om te beginnen ons antwoord op vraag 13. Je kunt ook sport- en andere clubs direct benaderen met de vraag of zij openstaan voor een paar Oekraïense kinderen, die gratis kunnen meedoen.
Niet zo veel buitenschoolse activiteiten kunnen gratis zijn. Je kunt onderzoeken of programma’s van de overheid of NGO’s gericht zijn op het financieel ondersteunen van de sportdeelname van kinderen. Onderzoek de mogelijkheid van door vrijwilligers geleide sportinitiatieven waarbij leden van de gemeenschap met expertise op sportgebied bereid zijn om tegen weinig tot geen kosten activiteiten te organiseren. Crowdfundingcampagnes of lokale fondsenwervende evenementen kunnen ook tot de mogelijkheden behoren.
9 januari 2024 volgend webinar: over trauma.
Van 15.30 tot 17.00. In dit webinar zullen we ingaan op één specifiek thema: trauma. Wanneer spreek je eigenlijk van een trauma? Wat gebeurt er in de hersenen wanneer iemand een traumatische ervaring heeft en wat is het effect daarvan op de mens? Welke signalen laat iemand zien die getraumatiseerd is? En op welke manieren kun je trauma behandelen?
In het volgende webinar gaan we van 15.30 tot 17.00 in op desillusie. Er lijkt nog geen einde aan de oorlog, en Oekraïense ontheemden kunnen voorlopig waarschijnlijk niet terugkeren. Veel mensen hebben hun toekomstperspectief verloren en ervaren een gevoel van desillusie. In dit webinar wordt ingegaan op dit gevoel van desillusie en hoe je ontheemden daarbij kunt ondersteunen.
Disclaimer
Info@loketoekrainepsh.nl
088 662 5816
Het Loket Ontheemden Oekraïne PSH (LOOP) wordt gesubsideerd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Het LOOP verstuurt maandelijks een nieuwsbrief met daarin belangrijke onderwerpen die spelen op het gebied van psychosociale hulpverlening (PSH). Zo lichten we elke nieuwsbrief een vraag uit die binnen is gekomen via de helpdesk en welk advies we daarin hebben gegeven. Ook delen wij regelmatig ‘good practices‘. Dit zijn succesvolle initiatieven uit de praktijk.
Daarnaast kondigen wij belangrijk nieuws aan, zoals nieuwe webinars, werkbezoeken, nieuwe informatie en tips voor het organiseren van de opvang op alle (leef)gebieden voor ontheemden uit Oekraïne.
Volg ons op LinkedIn voor meer nieuws en nieuwe updates.