Landelijk PSH-webinar 3 oktober 2023

Vraag & Antwoord

Tijdens het webinar zijn verschillende vragen gesteld. Wij hebben alle vragen die binnenkwamen op een rijtje gezet en beantwoord. 

Door de drukte is ons webformulier gecrasht en kwamen er halverwege het webinar geen nieuwe vragen meer binnen. Wij hebben dan ook helaas niet alle vragen ontvangen en dus ook niet kunnen beantwoorden. Heb je nog vragen? Bel of mail dan onze helpdesk. Wij beantwoorden graag jouw vraag. 

Als het een meerkeuzevraag is, dan is ons antwoord: eerst dienstverlenend en dan zorgverlenend. Zorg dat je eerst een vertrouwensband opbouwt met je bewoners, door er voor hen te zijn (als dienstverlener), en ga pas dán met hen in gesprek over de klachten die je constateert. Zonder eerst te werken aan vertrouwen krijg je een onwelwillende of weinig spraaklustige bewoner niet richting de zorg. Bij gemeente Stichtse Vecht voeren ze checkgesprekken en ze hebben gemerkt dat door structureel gesprekken te voeren op vrijwillige basis het vertrouwen werd versterkt en mensen over hun mentale gezondheid begonnen te praten. 

De inzet van sleutelpersonen kan ook een goede optie zijn. Sleutelpersonen zijn migranten die al langer in Nederland wonen en meer kennis hebben van de taal, cultuur en gezondheidszorg. Zij helpen migranten een stem te geven en hen wegwijs te maken in de Nederlandse gezondheidszorg. Daarnaast kan simpelweg beginnen met informatie verschaffen – bijvoorbeeld door middel van bestaande posters en video’s over dit onderwerp – een goede eerste stap zijn om de bewoners te wijzen op de signalen en mogelijkheden. 

Allereerst is het belangrijk om aan te geven dat toegang tot zorg een basisrecht is voor iedereen. Daarnaast is het aan de huisartsen om gezamenlijk via de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) op te trekken om financiële barrières te bespreken.  

We merken dat het nog niet overal bij huisartsen bekend is dat er tolken zijn, die ingezet kunnen worden door huisartsen en in de overige basiszorg. Het verlaagt de drempel om het gesprek aan te gaan. Deze tolkendiensten worden volledig vergoed, maar is een andere route dan geldt voor andere nieuwkomers. Huisartsen kunnen een tolk inschakelen via Global Talk. Voor de overige basiszorg (zoals de ggz, ziekenhuiszorg, tandarts etc.) is er op deze website meer informatie te vinden over de verschillende aanbieders en mogelijkheden. 

Een andere optie is de online huisartsenpraktijk Arene. Via de app van Arene kunnen Oekraïners gebruik maken van eerstelijns huisartsenzorg in het Oekraïens. Er is bijvoorbeeld een Oekraïense arts in dienst. Arene biedt zorg via chat in de eigen App (e-consult), telefoon en beeldbellen. 

Uiteindelijk is de gemeente verantwoordelijk voor het bieden van alle vormen van zorg. Dus als er binnen de regio simpelweg die benodigde hulp niet is, is de gemeente verantwoordelijk die zorg ergens anders vandaan te halen. Als de hulp niet onder de ggz valt is die niet verzekerd. Dan kan de gemeente zelf afspraken maken met een zorgverlener en de ondersteuning zelf betalen. 

Hoe dan ook, afhankelijk van beschikbaarheid en voorkeur, kan online behandeling even goed werken als live behandeling, al verschilt het wel per hulpvraag of online behandeling passend is. Een voordeel is dat met online hulp de behandeling overal plaats kan vinden en vaak flexibeler is qua planning. Bepaalde ggz-instellingen bieden hun online zorgverlening bovenregionaal (dus landelijk) aan. Vaak hebben de instellingen hierover afspraken met de zorgverzekeraars gemaakt. Er zijn verschillende praktijken en instellingen die online hulp aanbieden in Nederland. Je kunt contact opnemen met onze helpdesk. Dan kunnen we kijken welke opties het best passen. 

Goed om te weten: naast online behandeling zijn er ook mogelijkheden voor online ondersteuning of zelfhulp, waar ontheemden mee aan de slag kunnen. Mocht hier behoefte aan zijn, hebben wij hiervan ook een lijstje paraat.  

Wanneer iemand niet open staat voor hulp, kun je met de regionale GGD en/of ggz de situatie bespreken om te bepalen of bemoeizorg nodig is. Zij kunnen met een team van professionals iemand benaderen om te kijken wat er nodig is. In uiterste gevallen of met complexe problematiek kan er dan ook nog voor gekozen worden om verplichte ggz in te zetten, maar dat hangt van de situatie af. Het bemoeizorg team of de GGD in jullie regio kan hier meer advies over geven. 

Daarbij is het belangrijk om met iemand in gesprek te blijven. Het kan helpen om de hulp van Empatia in te schakelen in het voeren van de gesprekken. Zij kunnen helpen met vertalen en eventueel uitleg geven over de behandeling.  

Maar het begint altijd met vertrouwen: zorg dat je een vertrouwensband opbouwt met je bewoners, door er voor hen te zijn, en ga pas dán met hen in gesprek over de zin en onzin van behandeling in de ggz. Zonder eerst te werken aan vertrouwen krijg je een onwelwillende bewoner niet richting de zorg. 

Het is belangrijk om met jongeren in gesprek te gaan en uit te zoeken waar jongeren behoefte aan hebben en hierop in te spelen. Richt bijvoorbeeld een ruimte speciaal voor hen in of organiseer activiteiten voor jongeren. Er zijn ook trainingen voor jongeren. (Zie ons overzicht van groepstrainingen.) 

Ook kan het helpen om je te laten adviseren door bijvoorbeeld het Nederlands Jeugdinstituut of Nidos. Nidos heeft een handreiking geschreven voor alleenstaande minderjarige Oekraïners waar veel nuttige informatie in staat die ook voor andere minderjarige Oekraïners geschikt is.  

Het LOOP zelf speelt geen rol in het opleiden van opvangmedewerkers. Wel brengen we bestaande trainingen in kaart en plaatsen deze op onze website en in onze nieuwsbrief, en stimuleren gemeenten en locatiemanagers deze trainingen in te zetten. Zo werken we nu aan een minimumnorm waaraan trainingen voor opvangmedewerkers aan moeten voldoen. Zie ook ons overzicht met trainingen voor medewerkers

Allereerst is het idee achter de piramide dat je het lager in de piramide zo goed mogelijk organiseert, zodat zo min mogelijk mensen in de top ervan terechtkomen. Er kan binnen de opvang zelf ook psychische ondersteuning geboden worden. Zie hierover ook deze pagina op onze website.  

Met andere woorden, bepaal, bij voorkeur samen met een professional, welke mensen met psychische klachten geholpen zijn met gerichte ondersteuning, zoals een bezoek aan de prakijkondersteuner huisarts (POH) ggz, een groeps(therapie)sessie of een psychosociale training. (Ziehier onze voorbeelden daarvan.) Als dat niet voldoende is of blijkt, is een stap naar de zorg nodig. 

Oekraïners kunnen worden geholpen binnen de reguliere zorg. Dit geldt zowel voor Oekraïners die sinds de oorlog klachten hebben, als voor Oekraïners die ook al voor de oorlog klachten hadden. Daarom raden we aan om altijd eerst naar de huisarts te gaan. Deze kan een indicatie geven en iemand doorverwijzen als iemand daadwerkelijk zorg nodig heeft.  

Huisartsen, evenals de overige basiszorg, kunnen gebruikmaken van een tolk. Deze tolkendiensten worden vergoed. Huisartsen kunnen een tolk inschakelen via Global Talk. Voor de overige basiszorg (zoals de ggz, ziekenhuiszorg, tandarts etc.) is er op deze website meer informatie te vinden over de verschillende aanbieders en mogelijkheden. Indien iemand een doorverwijzing heeft, kan LOOP helpen met het vinden van een behandelaar.  

Een andere optie is Empatia betrekken. Deze organisatie werkt met Oekraïense psychologen en zij kunnen helpen om de ondersteunings- of zorgvraag in kaart te brengen. De psychologen kunnen ook vertalen tijdens het gesprek met de huisarts. Daarnaast heeft Empatia een hulplijn waar Oekraïners naartoe kunnen bellen voor een laagdrempelig gesprek met een psycholoog in eigen taal.  

Indien iemand een doorverwijzing heeft, kan contact opgenomen worden met LOOP om een passende behandelaar te vinden. Met gebruik van een tolk kan diagnose en behandeling in de eigen taal plaatsvinden. Daarnaast zijn er ook een aantal Oekraïense psychologen aan het werk in Nederland. 

Tot slot is het altijd verstandig om, ook als vrijwilliger, een basistraining te volgen over hoe je psychische problemen signaleert, laagdrempelig gesprekken voert en mensen met problemen juist doorverwijst. Zie hiervoor onze selectie van trainingen op dit vlak. 

Allereerst is het goed om iemand te laten zien door een huisarts, zodat de hulpvraag helder is. Er zijn verschillende aanbieders in Nederland die in het Oekraïens hulp kunnen bieden of met ervaring in het bieden van interculturele zorg. Het is daarom goed om contact op te nemen met het LOOP. Wij kunnen per casus suggesties doen waar iemand hulp kan krijgen.  

Ook Empatia kan helpen. Oekraïners kunnen contact met hun hotline opnemen voor een laagdrempelig gesprek in eigen taal met een Oekraïense psycholoog. Daarnaast heeft Empatia een overzicht van Oekraïense psychologen die werken binnen de ggz. Ook Oekraïense psychologen kunnen met hen contact opnemen om mogelijkheden te bespreken om als psycholoog in Nederland aan het werk te gaan. 

Zie ook ons antwoord op de vraag over online hulp en hulpverlening in de rol van vrijwilliger. 

Praten over terugkeer is niet eenvoudig. Het kan helpen om VluchtelingenWerk in te schakelen. Zij hebben ervaring in het voeren van gesprekken over dit onderwerp en doen aan terugkeerbegeleiding.  

Niet direct gericht op Oekraïners maar wel beproefd is de (groeps)intervente Oriëntatie Motivatie en Betere Toekomst, die gericht is op integratie. Zie voor deze en andere interventies deze gids. Divosa heeft twee tools uit de inburgeringshoek, die meer ter inspiratie zijn, aangezien zij geen tool hebben die geschikt lijkt voor gesprekken met Oekraïners: een hulpmiddel voor het gesprek met inburgeraars over de onderdelen en onderwerpen van de inburgering. In aangepaste vorm zou zoiets geschikt kunnen zijn voor Oekraïners, en een gespreksformulier voor de intake door de gemeente met inburgeraars.  

Verder biedt de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) namens de Nederlandse overheid ondersteuning aan Oekraïners en andere vreemdelingen die hierbij hulp vragen. Op deze pagina vindt u meer informatie. 

Er zijn verschillende organisaties die trainingen geven op het gebied van cultuursensitief werken. Op de pagina van Pharos is een overzicht van verschillende trainingen in cultureel sensitief werken en informatie over bijvoorbeeld het Nederlandse zorgsysteem in het Oekraïens. Ook het Centrum voor Interculturele GGZ biedt diverse trainingen om vaardigheden op het gebied van interculturele communicatie te versterken en de bewustwording van cultuurverschillen en -overeenkomsten te vergroten. Zie voor meer trainingen deze pagina op onze website.   

Voor Oekraïners is er een gratis cursus waarbij de verschillen tussen de Nederlandse en Oekraïense cultuur worden besproken.  

Onze partner Empatia kan ook altijd voor dit soort vragen om raad en hulp gevraagd worden. Zij kunnen eventueel op maat een training of presentatie organiseren. 

Zoals omschreven is in het RNA2, is het goed om voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren in nauwe samenwerking met vertrouwde personen uit de doelgroep c.q. sleutelpersonen zodat de informatie goed aansluit bij de behoeften en leefwereld van de ontheemden. Dit kan op zowel de opvanglocatie als op school of in het buurtcentrum. Voor meer informatie over de aanpak en mogelijke organisaties om te betrekken kunnen gemeenten contact opnemen met de GGD. 

Het is belangrijk om te werken aan de vertrouwensband en in kaart te brengen aan welke informatie de mensen in de opvang behoefte hebben. Als opvanglocatie is het goed om laagdrempelig contact te onderhouden. Als er vertrouwen is, zijn mensen eerder geneigd om te komen. Een mogelijkheid om te werken aan deze vertrouwensband en te achterhalen wat er speelt, kan het helpen om regelmatig checkgesprekken te voeren. Er zijn locaties die bewust het woord ‘psycholoog’ niet noemen maar bijvoorbeeld ‘coach’ wat ervoor zorgde dat meer Oekraïners het gesprek aan gingen. En zo zijn er nog meer praktische tips over het werken aan vertrouwen, waar we je graag aan helpen. 

Allereerst is overplaatsen an sich niet dé oplossing voor overlast, maar enkel het verschuiven van het probleem. Vaak is echt contact het begin van de oplossing. Het kan wél zinvol mensen die overlast tíjdelijk ergens anders te plaatsen.  

De gemeente heeft de mogelijkheid om een ander soort woonplek te organiseren. Zo is er bijvoorbeeld in enkele gevallen een huurwoning of zelfs een camper gehuurd door de gemeente om een bewoner van de opvang die overlast veroorzaakte, toch nog onderdak te bieden. Dat is daarmee een gemeentelijke opvanglocatie waar de gemeente 83 euro per dag voor krijg van de rijksoverheid. Daarmee is het achterliggende probleem nog niet opgelost, maar is tijd gekocht waarin hulp kan worden opgestart.  

Het is belangrijk om dan eerst te achterhalen of er een achterliggende (geestelijkegezondheids)zorgvraag is. Indien de persoon in kwestie daar open voor staat, is het daarom goed om haar of hem te laten zien door een huisarts om dit helder te krijgen. De Oekraïense psychologen van Empatia kunnen hierin ook een rol spelen, bijvoorbeeld door te vertalen of door in gesprek te gaan met de persoon in kwestie en zo om te beginnen contact en wellicht zelfs een vertrouwensband te realiseren en/of de huisarts te helpen met het stellen van de juiste diagnose. Indien er een verwijzing en/of indicatie is, kan LOOP meedenken in het vinden van passende hulp.  

Als iemand niet openstaat voor hulp, zijn er weer andere routes om te volgen. Daarin maakt het ook nog uit of iemand overlast veroorzaakt en/of hij een gevaar voor zichzelf is en voor de omgeving. Als iemand niet openstaat voor hulp kan eventueel bemoeizorg worden ingeschakeld. Zij kunnen met een team van professionals de bewoner benaderen om te kijken wat er nodig is. In uiterste gevallen of met complexe problematiek kan er dan ook nog voor gekozen worden om verplichte ggz in te zetten, maar dat hangt van zijn situatie af en dat is een zwaar en lang traject. De gemeente of de GGD kan hier meer advies over geven. Vaak kan dat via een loket genaamd Zorg en Overlast (of een vergelijkbare naam). 

Als er echt aanhoudende en complexe problematiek is, kan je in sommige gevallen het regionale Zorg- en Veiligheidshuis inschakelen. Zo’n Z&V-huis is een opschalingsmogelijkheid waar verschillende professionals uit het straf-, zorg- en gemeentelijk domein met elkaar overleggen over casuïstiek en interventies op elkaar afstemmen. Het Z&V-huis kan worden ingeschakeld wanneer er ook strafrechtspartners betrokken (moeten) zijn. Alleen professionals kunnen melding maken bij het Z&V-huis. Een Z&V-huis in je eigen regio kun je vinden via de site zorgenveiligheidshuizen.nl. Let op: om in aanmerking te komen voor de hulp van een Z&V-huis moet de situatie aan een aantal criteria voldoen. 

Zie ook onze wegwijzer Overlastgevend gedrag voor meer informatie. 

Vanwege uiteenlopende redenen, zoals stigma op psychische zorg en wantrouwen naar alles wat wordt gezien als overheid, kan er voor Oekraïners een drempel zijn om over mentale gezondheid te praten. Het is daarom belangrijk om te werken aan de vertrouwensband en zichtbaar te zijn. De gemeente Steenwijkerland heeft vanaf het begin Oekraïense psychologen ingezet op de opvang. In het begin kwamen er weinig mensen naar het spreekuur. Door rond te lopen, koffie te drinken en mee te eten met de bewoners en laagdrempelige gesprekken aan te knopen is gewerkt aan de vertrouwensband en nu gaan mensen wel in gesprek met de psychologen. 

Jouw mening telt nu meer dan ooit.

Heb je weinig tijd? Zou je dan deze vraag willen beantwoorden?
Zou het erg zijn als het LOOP volgens jaar niet meer zou bestaan?

Heb je een paar minuten tijd?
Zou je dan een korte vragenlijst willen invullen? Voor ons zijn die paar minuten onbetaalbaar.