Studies laten zien dat een forse groep ontheemden kampt met milde tot matig ernstige psychische klachten en dat grofweg een vijfde van hen een posttraumatische stressstoornis en/of een depressie ontwikkelt. Daarnaast lijkt het aantal psychische klachten toe te nemen. Zo rapporteert de GGD GHOR Nederland in haar tweede zogenaamde Rapid Needs Assessment van juni dit jaar (RNA2) dat de hoeveelheid mentale klachten onder ontheemden uit Oekraïne is gestegen sinds het eerste RNA, vorig najaar. Andere analyses – van Empatia, LOOP, Pharos en WODC bijv. – bevestigen dit beeld.
Laagdrempelige psychosociale interventies (LPI’s) kunnen ondersteunen bij het verminderen van psychische klachten, zoals stress, angst en depressie. LPI’s kunnen voorkomen dat milde klachten escaleren naar ernstige (zoals posttraumatische stressstoornis) en in sommige gevallen chronische aandoeningen, door vroegtijdige signalering en verwijzing. Pharos wijst erop dat LPI’s een deel van de zorgvragen aan de ggz kunnen afwenden. Ander onderzoek toont ook aan dat LPI’s kunnen voorkomen dat mensen gespecialiseerde zorg nodig hebben .
Het Verwey-Jonker Instituut concludeert na evaluatie van een laagdrempelige psychosociale interventie van GGNet, dat het psychisch welbevinden van deelnemers significant verbeterde, hun veerkracht groter werd en kon worden voorkomen dat klachten verergerden. Deelnemers leerden beter omgaan met stress en toekomstige tegenslagen. Daarmee is deze LPI een duurzame oplossing.
Naast de preventieve werking die uitgaat van LPI’s, kunnen zij ook een brugfunctie naar de ggz vervullen. Voor ontheemden is de drempel naar de ggz namelijk hoger dan voor Nederlanders. Door deel te nemen aan laagdrempelige activiteiten, kunnen zij meer besef krijgen van hun eigen toestand en meer openstaan voor hulp daarvoor. Bovendien worden de meeste kwalitatief hoogwaardige LPI’s verzorgd door professionals die zelf werkzaam zijn in of goede banden hebben met de ggz. Daardoor is de stap daarnaartoe, voor hen die dat nodig hebben, nog kleiner.
LPI’s richten zich ook op het bevorderen van de veerkracht en zelfredzaamheid. Daarbij kunnen ze (een gevoel van) meer eigen regie stimuleren. Uit een literatuurstudie van expertisecentrum Pharos blijkt ook dat LPI’s de veerkracht van kinderen en jongeren vergroten en dat die na deelname beter in staat zijn te werken aan hun school, sociale netwerk en toekomst. Pharos adviseert om LPI’s in te zetten ‘om volwassenen, jongeren en kinderen te leren hoe ze zichzelf en elkaar kunnen helpen en hun veerkracht te vergroten’.
Ook blijkt uit onderzoek dat deze interventies kosteneffectief zijn. Een recente studie naar de LPI PM+ toonde bijv. aan dat een aanzienlijk deel van de deelnemers twaalf maanden na de training minder psychische klachten had dan degenen die niet hadden deelgenomen. Men berekende dat voor iedere euro die werd geïnvesteerd er vier werden bespaard.
Als hulp voor ontheemden namelijk te laat komt of niet passend is, verergeren klachten vaak of komen er andere klachten bij (zoals middelenmisbruik en huiselijk geweld). In een later stadium is er dan intensievere, meer gespecialiseerde of meer hulp nodig. Als problemen vroeg gesignaleerd worden en er tijdig passende ondersteuning of zorg voor komt, voorkom je dat problemen ontstaan dan wel verergeren. Dat scheelt zorgkosten op de langere termijn.
Tenslotte kun je stellen dat er een betere kans op participatie en uiteindelijk ook integratie in Nederland van ontheemden het gevolg kan zijn van verminderde of afwezigheid van psychische problemen en grotere veerkracht. Ook daar gaat een kostenbesparende werking op de langere termijn vanuit.
Het streven zou dus moeten zijn dat LPI’s toegankelijk zijn voor alle ontheemden uit Oekraïne. Dat betekent niet dat zij allemaal aan een interventie zouden moeten deelnemen. (We gaan immers uit van de principes van getrapte zorg en ondersteuning.) Het betekent dat deelname mogelijk is voor diegenen die daar baat bij hebben.
Klachten van ontheemden vragen om interventies die erger voorkomen en
veerkracht en integratie bevorderen
Werk aan vertrouwen, zorg voor signalering en betrokkenheid, communiceer helder en tijdig, en maak deelname gemakkelijk
Bepaal je keuze o.b.v. leeftijd, doel en groepsgrootte. Let op de kwaliteit van LPI's die je zelf kiest
Om LPI's te bekostigen kun je de BooO van de NOO en de meerkostenregeling
Deze tool helpt je om op basis van een paar eenvoudige kenmerken te zien welke interventies de meest passende zijn
Bronnen van de feiten die we hebben gebruikt voor deze handreiking
Oekraïense vluchtelingen hebben verschillende ondersteuningsvragen- en behoeften. Een deel van hen ervaart milde psychische klachten; normale reacties op een abnormale situatie. Soms is er sprake van ernstige psychische klachten, overlast en/of middelenmisbruik. Dat roept allerlei vragen op.
In het volgende webinar gaan we van 15.30 tot 17.00 in op desillusie. Er lijkt nog geen einde aan de oorlog, en Oekraïense ontheemden kunnen voorlopig waarschijnlijk niet terugkeren. Veel mensen hebben hun toekomstperspectief verloren en ervaren een gevoel van desillusie. In dit webinar wordt ingegaan op dit gevoel van desillusie en hoe je ontheemden daarbij kunt ondersteunen.
Disclaimer
Info@loketoekrainepsh.nl
088 662 5816
Het Loket Ontheemden Oekraïne PSH (LOOP) wordt gesubsideerd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Heb je een paar minuten tijd?
Zou je dan een korte vragenlijst willen invullen? Voor ons zijn die paar minuten onbetaalbaar.