Het belang - Loket Ontheemden Oekraïne PSH

Handreiking LPO | Het belang

Laagdrempelig contact kan ervoor zorgen dat iemand zich niet alleen, maar juist verbonden voelt

Onderzoek toont aan dat sociale steun uit de eerste kring (familie, vrienden, collega’s, lotgenoten) enorm belangrijk is voor de veerkracht en het zelfherstellend vermogen van mensen.⁵Met name kinderen en jongeren zijn veerkrachtiger en beter bestand tegen stressvolle omstandigheden wanneer zij ondersteunende netwerken om zich heen hebben.⁶

Maar ontheemden in Nederland zijn vaak verwijderd van (een deel van) hun familie en vrienden en daarmee ontbreken steunbronnen die juist zo belangrijk zijn om om te kunnen gaan met schokkende gebeurtenissen. Het verlies van sociale netwerken kan leiden tot sociaal isolement en de geestelijke gezondheid negatief beïnvloeden. Het wegvallen hiervan is in sommige gevallen zelfs een belangrijkere bron van psychische klachten dan de schokkende ervaringen zelf. Zo is het gebrek aan sociale steun en het gebrek aan erkenning door de omgeving een van de meest consistente risicofactoren voor PTSS. Treedt de stoornis toch op, dan herstelt de patiënt sneller door sociale steun.⁷Het gebrek aan sociale steun belemmert dus niet alleen het herstel, maar kan zelfs psychische klachten verergeren.

Er is daarom een belangrijke rol weggelegd voor betrokkenen, zoals opvangmedewerkers en vrijwilligers. Zij kunnen ontheemden helpen door laagdrempelige ondersteuning te bieden. Denk hierbij aan het aandachtig luisteren naar iemands verhaal tijdens een kopje koffie, samen een rondje lopen of het bieden van informatie over hoe het Nederlandse zorgsysteem werkt. Het laagdrempelige contact kan ervoor zorgen dat iemand zich niet alleen, maar juist verbonden voelt. Zo kunnen betrokkenen een positieve bijdrage leveren aan de mentale gezondheid van de ontheemden.

Talrijke onderzoeken tonen aan hoe belangrijk het ervaren van sociale steun is voor het behoud van de psychologische gezondheid en hoe dat de levenstevredenheid bevordert.⁸In de meeste gevallen is sociale steun dan ook genoeg om psychische klachten te boven te komen.¹⁰Daarnaast kan het de gevolgen van een stressvolle gebeurtenis verkleinen en werkt het beschermend tegen het ontstaan van depressies, angststoornissen en PTSS na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis.¹¹Sociale steun kan dus een belangrijke rol spelen in het voorkomen dat psychische klachten verergeren.

Ook bij meer complexe hulpvragen is het bieden van LPO belangrijk om de drempel om hulp te vragen te verlagen. Zo kunnen ontheemden uit angst voor een stigma of vanwege schaamte het moeilijk vinden om psychische problemen te bespreken en hiervoor hulp te vragen.¹²Daarnaast hebben ontheemden vaak een beeld van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) dat niet past bij hoe de ggz in Nederland is georganiseerd.¹³Men denkt bij de ggz vooral aan psychiatrische instellingen die vaak ook een sterk negatieve associatie oproepen en men is vaak onbekend met ambulante zorg. Extra inspanningen zijn dan ook nodig om ervoor te zorgen dat ontheemden die ondersteuning nodig hebben deze bijtijds krijgen.

Zo kunnen het tonen van begrip en medeleven voor wat de ander doormaakt, het voeren van laagdrempelige gesprekken over mentale gezondheid en uitleg over het Nederlandse zorgsysteem de drempel om hulp te vragen te vragen verlagen.

Ook in het geval dat hulp is ingeschakeld, kan het vanwege de wachtlijsten voor professionele zorg lang duren voordat iemand gezien wordt. Het bieden van een luisterend oor en het geven van erkenning kan in deze wachtperiode helpen om te voorkomen dat klachten verergeren. Het is geen vervanging van een behandeling, maar het biedt wel weer ruimte en kan de situatie dragelijker maken.

Er zijn uiteenlopende redenen waarom ontheemden extra ondersteuning nodig hebben en laagdrempelige ondersteuning kan verschillende voordelen bieden. Het is hierbij van belang uit te gaan van de veerkracht en de zelfredzaamheid van iemand. Bespreek daarom waar je bij kunt ondersteunen en wat iemand zelf kan.¹⁴

Bronnen

^{5 ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. (2022) Psychosociale hulpverlening aan Oekraïners die de oorlog zijn ontvlucht.}

^{6 Trimbos. (z.d.) Risico- en beschermende factoren mentale gezondheid jeugd.}

^{7 Olff, M. (2012) Bonding after trauma: on the role of social support and the oxytocin system in traumatic stress.}

^{8 Movisie. (2016) Wat werkt bij sociaal en gezond?}

^{10 GGZ standaarden. (z.d.) Vroege opsporing psychische klachten.}

^{11 ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. (2023) Multidisciplinaire Richtlijn Psychosociaal Crisismanagement: Ondersteuning en zorg bij rampen en crises.}

^{12 Pharos. (2022) Preventie psychische problemen en behoud veerkracht van statushouders.}

^{13 Pharos. (2022) Preventie psychische problemen en behoud veerkracht van statushouders.}

^{14 Slachtofferhulp. (z.d.) Tips voor gespreksvoering.}