Good practice - preventieve ondersteuning
‘Als er op de opvang onrust ontstaat, dan moet er 24/7 personeel aanwezig zijn. Meer crisis, meer ruzies, meer beveiliging. Bij de bron beginnen kost minder geld.’
Oekraïense psychologen ontlasten opvanglocaties in Steenwijkerland
Oekraïense ontheemden die zijn gevlucht en in onzekerheid verkeren over hun toekomst, kunnen te maken krijgen met psychische problemen. Hoe fijn zou het zijn om dan met een psycholoog in gesprek te kunnen gaan in eigen taal? De Oekraïense psychologen zijn er wel, maar toch is het voor hen niet altijd even makkelijk om hier aan het werk te kunnen.
Filippina van der Heide, directeur van SYzorgt, en Eddie Koopmans, locatiemanager opvang van de gemeente Steenwijkerland, sloegen de handen ineen en vonden een oplossing. SYzorgt nam een Oekraïense psycholoog in dienst en sloot een contract af met de gemeente Steenwijkerland om haar op locatie in te zetten. Beide partijen zijn te spreken over de samenwerking.
Lessen voor de opvang:
- Zorg voor zichtbare Oekraïense zorgprofessionals op de opvang
- Wees proactief in het leggen van contact
- Zorg voor verschillende expertises in een team en zet eenieder in op zijn kracht
‘Dan moet je niet blijven zitten als psycholoog, maar rondlopen’
Op het moment dat het contract inging ving gemeente Steenwijkerland honderd Oekraïners op in een hotel. Vanwege de overeenkomst beschikte de opvanglocatie vanaf de eerste dag zesenvijftig uur per week over Oekraïense psychologen die, onder supervisie van SYzorgt, laagdrempelig gesprekken voerden met de bewoners. Zij liepen rond op de opvang en hielden onder andere een spreekuur waar bewoners welkom waren om over hun problemen te praten in hun eigen taal.
Maar mensen stonden niet direct te springen om naar zo’n spreekuur te gaan. Ook al was een gesprek in het Oekraïens, het was voor mensen nog steeds een grote drempel om over hun situatie te praten.
Als mensen niet komen, dan moet je niet blijven zitten. Dan moet je zelf aan het werk om contact te leggen, zo legt Filippina uit: ‘Voor een Oekraïner is een psycholoog als wat een psychiater is voor een Nederlander. Mensen denken: er is iets mis met mij. Dan komt er niemand bij de spreekuren. Dan moet je niet blijven zitten als psycholoog, maar rondlopen, een kop koffie drinken en luisteren. Vervolgens komt het gesprek in eigen taal. Daar begint het. Als men ziet dat het een positief effect heeft op medebewoners verlaagt dat de drempel.’
‘Ook mensen die geen lawaai maken, hebben het hard nodig’
De gemeente Steenwijkerland opende twee nieuwe locaties en inmiddels worden er driehonderd Oekraïners opgevangen. Nu alles goed loopt, is het aantal uren weer afgeschaald naar zestien per week. In aanvulling hebben de psychologen tien uur om de Oekraïners verblijvend bij particulieren te helpen.
Op de opvang lopen ze rond, eten ze mee met de bewoners tijdens de lunch en knopen ze gesprekjes aan. De psychologen zijn de oren en ogen van het locatieteam. Ze pikken signalen op en herkennen als er met iemand in gesprek gegaan moet worden. Ook bij de mensen die minder nadrukkelijk aanwezig zijn, zo vertelt Eddie: ‘De psychologen geven signalen door aan mij. Ook mensen die geen lawaai maken, hebben soms hulp nodig. We bereiken ook hen door de manier waarop we het hebben opgezet.’
‘Bij de bron beginnen kost minder geld’
Door de vroege signalering voorkomt Steenwijkerland dat situaties escaleren. In een wekelijks overleg informeren de psychologen het team, waar onder andere Oekraïense beveiligers en een tolk in zitten, over de signalen die zij opvangen. Bijvoorbeeld over spanningen die zij zien tussen bewoners. Dan kan Eddie besluiten in gesprek te gaan met bewoners en voorkomen dat de spanning verder opbouwt.
Volgens Eddie werkt de inzet van psychologen preventief en daarmee kostenbesparend: ‘Als er op de opvang onrust ontstaat, dan moet er 24/7 personeel aanwezig zijn. Meer crisis, meer ruzies, meer beveiliging. Bij de bron beginnen kost minder geld. Ik word kundig geadviseerd door mijn team. Zo heb ik beter begrip van de situatie en kan ik betere besluiten nemen en onderbouwen waarom ik keuzes heb gemaakt. Dat geeft rust.’
‘Wij worden ontzorgd’
Zoals veel opvanglocaties, maakt Steenwijkerland ook gebruik van vrijwilligers. Zij zijn niet altijd opgeleid als hulpverlener. Ze worden daardoor met enige regelmaat geconfronteerd met stressvolle situaties die nieuw voor hen zijn. Dit kan bij hen, en ook bij andere opvangmedewerkers, een flinke impact hebben. De psychologen hebben daarom niet alleen oog voor bewoners, maar ook voor de vrijwilligers en medewerkers die werken op de opvang.
Het is fijn dat zij kunnen terugvallen op de kennis van de aanwezige psychologen. Na een incident even in gesprek met elkaar, kijken of alles goed gaat. Dit ontlast het team, legt Eddie uit: ‘Op veel locaties staan vrijwilligers op omvallen. Bij ons niet. Wij worden ontzorgd. De psychologen kunnen hun ding doen zodat wij ons ding kunnen doen. Ik denk dat het daarom zo goed gaat. We doen dit echt met zijn allen zijn locatie coördinatoren, psychologen, Oekraïense tolk en ondersteuner, vrijwilligers, buddy’s en mijn super goede beveiligers. Ik ben enorm trots op mijn team dat zich iedere dag inzet voor de Oekraïense ontheemden.’
Dankzij de samenwerking met Steenwijkerland zien anderen dat het werkt
De inzet van de Oekraïense psychologen heeft dus vele voordelen. En dat is niet onopgemerkt gebleven: in navolging van Steenwijkerland heeft SYzorgt inmiddels contracten met verschillende gemeentes in Friesland, Overijssel en Drenthe. Dus naast de voordelen is het model kopieerbaar.
Filippina ervaarde bij gemeentes wel eens terughoudendheid om tot een overeenkomst te komen. Maar dankzij de samenwerking met Steenwijkerland zien anderen dat het werkt. Dat maakt het makkelijker om nieuwe overeenkomsten af te sluiten. Filippina: ‘Met name de mensen die in een opvang werken ervaren hoe goed het werkt. Zij geven dit door aan de gemeente. Ik geef dan aan dat ze met de locatiemanager en gemeente Steenwijkerland mogen bellen. En als Steenwijkerland het kan financieren, betekent dat dat andere gemeentes dat ook kunnen. Lef hebben. Durf tonen. Je hebt allemaal hetzelfde doel. Het is zonde om bang te zijn voor verantwoordelijkheid.’
Verschillende voordelen
De aanwezigheid van Oekraïense psychologen binnen de opvang heeft verschillende voordelen. De Oekraïners die in de opvang wonen kunnen met een professional in gesprek in hun eigen taal. Dat is prettig voor bewoners, maar ook medewerkers hebben baat bij de samenwerking. Het hele team kan gebruikmaken van hun expertise. Het maakt het voor een locatiemanager makkelijker om beslissingen te maken. Als de oren en ogen van de locatiemanager vangen zij signalen op. Vanwege de vroege signalering kunnen situaties worden voorkomen, en de-escaleren indien spanningen al verder opgelopen zijn. De aanwezigheid van de psychologen ontlast het team.
Er is behoefte aan Oekraïense psychologen, en er is genoeg aanbod. Het is aan gemeentes om durf te tonen. De samenwerking tussen SYzorgt en Steenwijkerland laat zien dat het kan.
SYzorgt
Als Jeugd-ggz-aanbieder is SYzorgt niet gecontracteerd bij zorgverzekeraars en kan er dus geen aanspraak gemaakt worden op de RMO-regeling. Daarom sluit SYzorgt een contract af met een gemeente zodat zij gebruik kan maken van hun betaalde diensten. SYzorgt is wel bezig om de jeugd-GGZ en Oekraïense organisaties op te splitsen. In de loop van het jaar zal de Oekraïense zorg overgaan naar een nieuwe organisatie onder de naam Fariënt zodat zij onder de RMO-regeling vallen.
Op het moment heeft SYzorgt drie Oekraïense psychologen in dienst, en er zijn gesprekken met een vierde. Ze leggen verantwoording af aan een regiebehandelaar en krijgen supervisie van een ervaren ggz-arts en psychiater. Zij werken niet als ggz-psycholoog maar houden spreekuren en voeren laagdrempelige gesprekken. Ze bieden zowel preventieve als curatieve psychologische interventies, die laatste enkel voor kind en gezin. Dat kan individueel zijn of in groepen, op locatie van de opvang of bij particulieren en gastgezinnen.
Voor meer informatie, kijk op hun website.
