Good practice - preventieve trainingen
‘Mensen denken: deze kinderen hebben een trauma, wat zielig. Er wordt dan vergeten dat mensen heel veel veerkracht hebben. Wij zetten ons in om die verder te vergroten.’
Trainingen helpen Oekraïense kinderen in Nunspeet spelenderwijs omgaan met wat zij hebben meegemaakt
Vluchtelingenkinderen uit Oekraïne hebben ingrijpende dingen meegemaakt waardoor ze behoorlijk van slag kunnen zijn. Om ze te helpen bij hun herstel, en om te voorkomen dat ze (ernstige) psychische klachten ontwikkelen, schakelde de gemeente Nunspeet de hulp in van het Centrum voor Interculturele GGZ van GGNet. Het centrum biedt behandelingen en preventieve interventies aan voor mensen met een vluchtelingenachtergrond. Sinds anderhalf jaar geven zij ook trainingen aan Oekraïense kinderen. Tijdens deze preventieve trainingen leren kinderen spelenderwijs hun emoties te reguleren, krijgen ze psycho-educatie, leren ze samen ervaringen te verwerken en kan vroegtijdig worden gesignaleerd welk kind meer hulp nodig heeft. Op deze manier werken ze aan het vergroten van hun veerkracht.
De Tijdelijke Onderwijs Voorziening De Parel werd benaderd door de gemeente met de vraag of ze interesse hadden in deze trainingen, betaald door de gemeente. De leraren van de Parel zagen dat een deel van de Oekraïense leerlingen last had van trauma gerelateerde klachten of gedragsproblemen. Zij waren daarom blij met de handreiking van de gemeente, die aanbood de trainingen te betalen. Inmiddels zijn er vier trainingen gegeven aan alle leerlingen van TOV de Parel. Niet alleen de kinderen, maar ook hun ouders hebben er profijt van.
Lessen voor de opvang:
- Zet in op het vergroten van de veerkracht van de doelgroep.
- Wees creatief in het leggen van contact, met kinderen én hun ouders.
- Vergroot de deskundigheid op het gebied van cultuursensitief werken.
‘Niet alle kinderen waren gewend om heel de dag op een stoel te zitten.’
De TOV was gestart met dertig kinderen verdeeld over twee klassen: een onderbouw en een bovenbouwgroep. Judith van Driel, projectleider van de TOV in Nunspeet, is blij met de hulp vanuit de gemeente. Bij sommige Oekraïense kinderen zien de leerkrachten dat de leerlingen tegen problemen aanlopen, legt Judith uit: ‘Je hebt te maken met kinderen die traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. Een deel heeft naast het verwerken van traumatische ervaringen ook onderliggende problemen die al voor de oorlog aanwezig waren. Veel hiervan is gedragsmatig. Er is veel onrust en niet alle kinderen waren gewend om heel de dag op een stoel te zitten. Dat vraagt om een specifieke aanpak. Het is heel fijn dat GGNet met hun expertise aan de slag is gegaan.’
‘Wij zetten vaak creatieve werkvormen in waarin we via de tekentaal in contact komen.’
Preventiefunctionarissen van GGnet, Ellen Geutjes en Erika Espinola y Vazquez, Petra Boomsma en Jamie Allen gaven de preventieve trainingen samen met een tolk, in totaal zes bijeenkomsten per training. Ellen en Erika merkten dat het in het begin lastig was om contact te leggen met de kinderen. Volgens Ellen is het dan belangrijk om de tijd te nemen om écht contact te maken: ‘In de opvang zitten mensen dicht op elkaar en huiselijk geweld in Oekraïense gezinnen komt wel eens voor. Je kan dan met kinderen gaan zitten om te praten, maar dan kom je niet zo ver. Wij zetten vaak creatieve werkvormen in waarin we via de tekentaal in contact komen of interactieve werkvormen waarbij thema’s in spelvorm aan bod komen. Daarna is er meer ruimte om ook moeilijker dingen met elkaar te bespreken .’
‘Je ziet ze dan vol overgave krassen om daarna te kunnen ontspannen.’
Creatieve en interactieve werkvormen vormen de basis van de training, die op een laagdrempelige manier gevoelens en gebeurtenissen die kinderen hebben meegemaakt bespreekbaar maken. Erika ziet dat sommige kinderen moeite hebben om hun emoties te reguleren: ‘Soms zien we kinderen die zich uiten op een onhandige of ongezonde manier. Na het uiten van deze emoties ontstaat er vaak ruimte om hier dan een gesprek over te hebben. Er zit heel veel frustratie en boosheid over wat ze allemaal is overkomen. We helpen de kinderen te benoemen dat ze verdrietig zijn omdat hun vader er niet is. Wat doe je dan? Wat kan je doen als je je heel boos voelt? Dan geven we de opdracht een vulkaan te tekenen. Er borrelt van alles in je, hoe gooi je dat eruit? Dan gaan we met zo’n groep krassen. Je ziet ze dan vol overgave krassen om daarna te kunnen ontspannen. Dat lijkt een kleine stap, maar zijn belangrijke handvatten. Emoties eruit laten. Ruimte om weer in contact te komen. Ik heb kinderen gezien die met weerstand binnenkwamen, Er zat zoveel in het hoofd van sommige kinderen dat ze niet mee konden doen en contact maken lastig was. Door het krassen konden ze expressie geven aan emoties waardoor er weer ruimte in het hoofd kwam om andere opdrachten te doen en contact te kunnen maken.’
‘Er wordt dan vergeten dat mensen heel veel veerkracht hebben.’
Het doel van de preventieve interventies is het versterken van het herstelvermogen van kinderen door hen te leren omgaan met gevoelens als frustratie, angst en boosheid. Niet door te focussen op de problemen, maar juist op hun veerkracht, legt Erika uit: ‘Mensen denken: deze kinderen hebben een trauma, wat zielig. Er wordt dan vergeten dat mensen heel veel veerkracht hebben. Wij zetten ons in om de veerkracht verder te vergroten. Iemand geeft aan zich zorgen te maken over zijn achtergebleven familie, dan proberen we te werken aan het vergroten van de draagkracht door bijvoorbeeld te werken aan emotieregulatie, te kijken naar steunbronnen en die vergroten of leren omgaan met stress.’
De begeleiders van GGNet signaleren of een kind last heeft van psychische klachten. Zij gaan in gesprek met de school als er kinderen zijn waar ze zich zorgen over maken om ouders uit te nodigen. Met ouders en eventueel het zorgteam van school wordt besproken of een kind misschien een doorverwijzing nodig heeft voor aanvullende hulp van bijvoorbeeld een kinderpsycholoog. Judith is te spreken over de samenwerking: ‘Heel mooi dat ze op school komen. De trainers pikken signalen op en bespreken dit met de leerkrachten. Het is heel fijn dat GGNet met hun expertise aan de slag is gegaan en ze een lijntje hebben met de school. Die samenwerking liep heel mooi’.‘Vaak zien we ouders die denken: We hebben het er niet meer over.’
Voorafgaand aan de training is er een korte voorlichting over de training voor ouders en na de laatste training is er een tentoonstelling waar ouders worden uitgenodigd om te kijken naar wat de kinderen hebben gemaakt. Zulke bijeenkomsten zijn een goed moment om met de ouders in gesprek te gaan. De trainers van GGNet zien regelmatig ouders die problemen hebben. Vrouwen die alleenstaande moeder zijn geworden omdat hun man is omgekomen tijdens de oorlog, of nog aan het front vecht. Sommige ouders hebben het gevoel dat ze niet meer de beschikbare ouder zijn die ze zouden willen zijn. Aan de hand van de creaties van de kinderen gaan de trainers het gesprek aan, vertelt Erika: ‘Dan leggen we uit wat we hebben gedaan. Regelmatig zien we ouders die denken: we hebben het er niet meer over en dan gaat het wel. Zo werkt het niet. We bespreken daarom met ouders wat je wél kan doen om een veilige plek voor hun kind te bieden binnen een drukke opvang. We laten weten hoe belangrijk het is dat ouders praten met hun kinderen (op hun niveau en vraag) over dingen die zijn gebeurd. En dat het voor de emotieregulatie kan helpen om buiten even met een bal tegen een muur aan te trappen. Ook leggen we uit dat een kind niet te oud is om te krassen in een boek, maar dat het gezond is om zo emoties te uiten. Dan geven we psycho-educatie over het belang van het kunnen uiten van emoties op een gezonde manier.’‘Hulpverleners zijn niet altijd geschoold in intercultureel sensitief werken.’
GGNet geeft naast preventieve interventies ook trainingen aan zorgprofessionals. Deze trainingen richten zich op gesprekstechnieken, signalering en cultuursensitief werken. Het is volgens Ellen belangrijk om je te verdiepen in de cultuur van de doelgroep: ‘Hulpverleners zijn niet altijd geschoold in intercultureel sensitief werken. Zij zien een kind dat zijn opdracht niet wil maken en denken: iemand is niet gemotiveerd. Of: iemand komt niet met een hulpvraag. Hiermee vraag je misschien wel iets van iemand die dat niet kan. Het is dan belangrijk om te weten hoe iemands leefwereld is, waar de kinderen vandaan komen, wat voor hen gebruikelijk is. Hoe signaleer je als docent wat er speelt bij kinderen? Hoe ga je het gesprek aan met de kinderen en hun ouders? Het is belangrijk om cultureel sensitief te kunnen communiceren.’Expertise waar kinderen, hun ouders en hun onderwijzers baat bij hebben
Dankzij de gemeente Nunspeet kan de school gebruik maken van expertise van GGNet op het gebied van intercultureel sensitief werken. De preventieve interventies helpen Oekraïense kinderen gebeurtenissen te verwerken die ze hebben meegemaakt. Niet door te focussen op problemen, maar door te werken aan het vergroten van de veerkracht. Zo kan bij sommigen worden voorkomen dat psychische klachten zich verder ontwikkelen en door te signaleren kan een kind worden doorverwezen voor een behandeling. Komend schooljaar stroomt een groot gedeelte van de kinderen in binnen het reguliere onderwijs. In het najaar 2023 volgen er nog drie groepen; een kleutergroep, een puber groep en een opvoedondersteuningsgroep die voortkomt uit signalen vanuit de ouders bij de afsluiting van de kindergroepen voor de zomervakantie. Ook in andere gemeenten zijn het afgelopen jaar diverse trainingen gegeven. De kinderen lijken profijt te hebben van de trainingen, vertelt Judith: ‘Je ziet meer rust na een bijeenkomst. Deze kinderen hebben zo veel spanning in hun lijf. Door het tekenen kan die spanning eruit. Ik vind het super dat ze ouders meenemen. We krijgen veel positieve reacties van ouders. Dat er aandacht is voor de emoties van kinderen. Dat vinden ze mooi.’Het Centrum voor Interculturele GGZ van GGNet
Het Centrum voor Interculturele GGZ van GGNet geeft behandelingen aan vluchtelingen met psychische klachten. Daarnaast bieden ze preventieve interventies voor mensen met een vluchtelingenachtergrond binnen het sociaal domein.
Verder geven zij trainingen aan professionals, waaronder deskundigheidsbevorderingen, verdiepende trainingen, intervisiebijeenkomsten en consultatie. Dit helpt professionals om de bewustwording van cultuurverschillen en -overeenkomsten te vergroten en vaardigheden te versterken op het gebied van intercultureel sensitief werken en leren signaleren van psychische problemen.
