Good practice - Locatie voor ontheemden met een alcoholprobleem
‘Wij hebben echt niet het wiel uitgevonden. Hier, in Joops Hotel, werkt het gewoon!’
Opvanglocatie Joops Hotel voor ontheemden met gedragsproblematiek en verslaving: geen verplichtingen, wel mogelijkheden
In Haarlem hebben de gemeente en zorgorganisatie RIBW K/AM een unieke opvanglocatie opgezet in Joops Hotel. Deze locatie is bedoeld voor Oekraïense ontheemden die in de gemeenten Haarlem en Zandvoort opgevangen worden en kampen met geestelijkegezondheidsproblemen en/of drankmisbruik en op reguliere opvangplekken voor overlast zorgden. Het doel is om hun een veilige en rustige omgeving te bieden, wat niet alleen hun eigen welzijn bevordert, maar ook bijdraagt aan de rust op andere opvanglocaties.
Gedragsproblemen leidden tot spanning
De reguliere opvanglocaties in Haarlem hadden moeite met een kleine groep ontheemden die speciale zorg nodig hadden. Ze vertoonden overlastgevend gedrag, voornamelijk door alcoholgebruik (vaak) in combinatie met geestelijke klachten. Door hun gedragsproblemen ontstonden spanningen, wat leidde tot onrust op verschillende opvanglocaties. Om deze situatie te verhelpen, besloot de gemeente Haarlem tot een samenwerking met RIBW K/AM, een organisatie die gespecialiseerd is in het bieden van zorg aan kwetsbare mensen.
De gemeente en RIBW K/AM gingen op zoek naar een geschikte locatie voor deze groep. De keuze viel op Joops Hotel. Projectcoördinator Alieke Geertsen vertelt dat de gemeente eerder het pand huurde voor een groep Nederlandse daklozen. Die waren inmiddels naar een andere locatie verhuisd. Joops Hotel werd geselecteerd als opvanglocatie vanwege de mogelijkheid om bewoners een eigen kamer en sanitair te geven – iets wat later essentieel bleek voor het terugdringen van problematisch gedrag. Op 29 februari 2024 begon RIBW K/AM daar met het opvangen van deze specifieke groep ontheemde Oekraïners.
Lessen voor de opvang:
Door een eigen woonruimte, weinig eisen, persoonlijke aandacht en een focus op het nu ontstaat er rust. En die is essentieel bij het ondersteunen van kwetsbare groepen.
Medewerkers met kennis van en ervaring met de doelgroep zijn cruciaal voor het succes.
Het bij elkaar zetten van ontheemden die als overlastgevers worden bestempeld hoeft niet te leiden tot nóg meer overlast maar kan juist voor rust zorgen, voor álle betrokkenen.
Rust als kernwaarde
Bij aankomst in Joops Hotel ontvangen bewoners een basispakket met essentiële spullen zoals handdoeken en schoonmaakmiddelen. Daarnaast ligt er een persoonlijk welkomstbriefje en een chocolaatje klaar op hun bed – een gebaar dat bijdraagt aan het gevoel van welkom en rust. Dit soort kleine details helpen spanningen weg te nemen die vaak gepaard gaan met onzekerheid en stress in een nieuwe omgeving.
Ook is er 24/7 catering. Er is een buffet waar altijd eten en drinken klaarstaan. Dit is eigenlijk simpelweg ontstaan door het ontbreken van kookfaciliteiten in het pand. Maar het draagt in de praktijk enorm bij aan het voorkomen van spanningen. Bewoners kunnen in hun eigen tempo eten pakken. Dat biedt ook flexibiliteit en zelfstandigheid. Dit contrast met de eettijden op eerdere opvanglocaties heeft voor velen de ervaring verbeterd.
Duidelijke regels en persoonlijke benadering
Er zijn duidelijke huisregels opgesteld om een rustige en veilige omgeving te waarborgen. Gebruik van alcohol mag. Maar excessen, zoals het binnenbrengen van grote hoeveelheden drank, zijn aanleiding voor een gesprek. Ook roken of blowen is op de locatie niet toegestaan.
RIBW K/AM stimuleert dat bewoners dagbesteding of werk hebben, en sommigen hebben ook daadwerkelijk een baantje, maar op locatie biedt de organisatie geen activiteiten aan. Bewoners worden ook niet verplicht om aan hun verslaving of andere problematiek te werken. De aanpak is gericht op het opbouwen van vertrouwen waarmee een stabiele basis voor een eventuele vervolgstap gelegd wordt. Medewerkers ondersteunen bewoners indien gewenst bij het zoeken naar hulp en zien regelmatig dat bewoners zelfstandig stappen zetten richting verbetering, vaak door de rustige setting en persoonlijke aandacht. Alieke geeft aan: ‘Uiteraard werken we ook richting het duwtje in de rug, maar de motivatie moet eerst bij de bewoner zelf ontstaan’.
Ervaren medewerkers maken het verschil
Het team van RIBW K/AM, met jarenlange ervaring in de ggz en verslavingszorg, speelt een essentiële rol. De medewerkers bieden persoonlijke aandacht zonder bewoners te verplichten om een behandeling te starten of werk te zoeken. De focus ligt op het welzijn in het hier en nu, zonder te veel nadruk te leggen op het verleden of de toekomst. Bewoners weten dat ze altijd terecht kunnen met hun zorgvragen en deze laagdrempeligheid zorgt ervoor dat ze zich gehoord en veilig voelen. Alieke legt uit: ‘Er is altijd personeel aanwezig. Dat werkt volgens vaste schema’s. Dat geeft bewoners een gevoel van rust, waardoor ze een band kunnen opbouwen met de medewerkers.’
Om preciezer te zijn: beveiliging is 24/7 aanwezig en vanuit RIBW K/AM is er van 09.00 tot 20.30 uur personeel in een ochtend- en een avonddienst. Deze medewerkers geven niet begeleiding in de nauwe zin van het woord. Bewoners zijn namelijk geen cliënten van RIBW K/AM en medewerkers hebben niet allemaal een ggz-opleiding of ervaring in die richting. Wat vooral van hen gevraagd wordt zijn kennis van de Oekraïense context, geduld, begrip, goede communicatie, logisch nadenken en organisatietalent. Wat ook helpt, voor RIBW K/AM en de bewoners, is een collega die de taal spreekt. Moeilijke onderwerpen kunnen zo beter besproken worden.
Een veilige omgeving met positieve resultaten
Het belangrijkste: sinds de opening van Joops Hotel zijn er geen noemenswaardige incidenten in of rond deze locatie geweest. En dat terwijl de bewoners júíst naar Joops Hotel waren gebracht vanwege het feit dat ze elders niet houdbaar waren. Naast de oorspronkelijke groep bewoners zijn er inmiddels ook andere mensen van verschillende opvanglocaties zonder speciale begeleidings- of zorgbehoefte bijgekomen, onder wie zelfs gezinnen met tienerkinderen. Het bijplaatsen van gezinnen had niet de voorkeur maar ontstond als een compromis, vanwege een gebrek aan opvangplekken elders. Ondanks deze diversiteit blijft de locatie functioneren als een rustige en veilige omgeving, wat een belangrijke meerwaarde is voor de bewoners.
Hoewel het project geen universele oplossing biedt, vormt het een waardevolle inspiratiebron voor andere opvanginitiatieven. Zoals projectcoördinator Alieke Geertsen concludeert: ‘Wij hebben echt niet het wiel uitgevonden. Hier, in Joops Hotel, werkt het gewoon!’
Van de redactie
In gesprekken in het veld hierover hebben we inmiddels begrepen dat de aanpak met Joops Hotel niet door iedereen als ideaal wordt gezien. Vooral het feit dat bewoners juist met rust gelaten worden en bijvoorbeeld niet actief dagbesteding wordt aangeboden zien sommigen als onwenselijk. Vanuit het LOOP zien wij het niet als onze rol hier ‘scheidsrechter’ in te zijn. Wij delen goede voorbeelden, die als inspiratie kunnen dienen voor anderen. Aan die anderen om daaruit hun eigen keus te maken.
Tot slot en nogmaals, voor de duidelijkheid: Joops Hotel is enkel voor ontheemden die opgevangen worden in de gemeenten Haarlem en Zandvoort.
