Good practice -psychosociale ondersteuning
‘De training helpt mensen om te gaan met vragen zoals: wat kun je doen met stress? En hoe kan je meer rust krijgen? De kracht van PM+ is dat het gegeven wordt door Oekraïners. Hoe fijn is het om in je eigen taal te verwoorden hoe je je voelt en dat je handvatten krijgt om met moeilijke situatie om te gaan?’
PM+ in Hollands Midden: een training voor en door Oekraïners bevordert het mentaal welzijn
GGD Hollands Midden ontving signalen dat Oekraïners kampten met psychische klachten. Om hen hierin te ondersteunen besloot de GGD om Problem Management Plus (PM+) aan te bieden binnen haar regio. PM+ is een laagdrempelige interventie die wordt gegeven door Oekraïners die hiervoor een training hebben gevolgd. De interventie biedt handvatten om met stressklachten om te gaan. De GGD zien het aantal psychische klachten afnemen na het volgen van de training.
‘Het is crisis, dus gaan we aanvullende diensten leveren.’
Miriam Jillissen en Marcel Bulder zijn als projectleiders Team Oekraïne van de GGD Hollands Midden betrokken bij het organiseren van PM+ programma. De GGD begon in 2022 met het aanbieden van PM+ nadat er vanuit de opvanglocaties signalen waren dat Oekraïners kampten met psychische klachten, zoals slapeloosheid en stress. Marcel legt uit ze door de gemeentes zijn gevraagd hen te ondersteunen: ‘Er waren signalen dat mensen last hadden van psychische klachten. We dachten: het is niet onze kerntaak, maar het is crisis, dus we gaan aanvullende diensten leveren. De GGD heeft toen als pilot het PM+ programma bij een aantal gemeenten uitgevoerd. Dat beviel goed en sindsdien bieden we PM+ aan bij alle gemeentes in de regio’.
Lessen voor de opvang:
- Zet een interventie als PM+ in om ergere psychische klachten te voorkomen.
- Zet Oekraïners in om hun land- en lotgenoten te ondersteunen.
- Maak gebruik van vragenlijsten om de mentale gezondheid van ontheemden te monitoren.
Het PM+ traject is in 2022 gestart door een samenwerking tussen GGD Hollands Midden en Jarik Stollenga van Work for Ukraine. Work for Ukraine heeft de verbinding gelegd met de VU Amsterdam, de sollicitatieprocedure opgezet, kandidaten geworven en het proces begeleid. Hierdoor kan PM+ zelfstandig opereren in de regio Hollands Midden.
Problem Management Plus
PM+ is een laag-intensieve interventie die is ontwikkeld door de World Health Organization (WHO). De training wordt gegeven door Oekraïense lotgenoten onder begeleiding van een PM+ supervisor, zowel in groepsverband als individueel. De PM+ trainers worden, net als de supervisor, getraind door de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Daarnaast krijgen ze ondersteuning van de GGD, vertelt Miriam: ‘Naast de VU geven wij ook een training om de trainers in te werken volgens een werkwijze waar we achter staan. Verder onderhouden we goed contact met de trainers en zitten wekelijks met de supervisor. Je kan niet onderschatten hoe belangrijk het is dat je goede begeleiding krijgt.’
Het programma bestaat uit vijf groepssessies met ongeveer vier tot zes personen en een terugkomsessie na twee maanden. Tijdens groepssessies gaan deelnemers aan de slag met hun klachten, zoals slaapproblemen, boosheid en angst. Het doel van de training is veerkracht vergroten en beter om leren gaan met klachten. Deelnemers krijgen uitleg over wat een normale reactie op een abnormale situatie is en praktische handvatten hierbij. Het is dan ook geen therapie, maar een training waar mensen vier technieken leren: problemen oplossen, omgaan met stress, weer meer actief worden en werken aan een sociaal netwerk.
‘Overlevingsfase is voorbij, dus er komt ruimte voor rouw en verwerking.’
Miriam en Marcel zien dat de behoefte van de Oekraïners is veranderd. Waar Oekraïners in het begin blij waren met een opvangplek en het vinden van werk, is er nu meer behoefte aan het verwerken van wat zij hebben meegemaakt, vertelt Miriam: ‘Wat we terug horen, is dat de Oekraïners nu in een andere fase zitten. De overlevingsfase is voorbij, dus er komt ruimte voor rouw en verwerking. Daarnaast groeit het besef dat er op korte termijn geen eind zal komen aan de situatie in Oekraïne. Dat betekent dat mensen gaan nadenken over hun toekomstperspectief en de uitdagingen die dat met zich meebrengt. PM+ kan hierbij helpen. De training gaat niet specifiek over rouwverwerking, maar biedt tools om om te gaan met je gevoelens en stressklachten en dingen waar je tegenaan loopt. De training geeft handvatten waarmee mensen meer regie op hun dagelijks leven krijgen.’
‘Mond-tot–mondreclame is het beste middel, dan is de taboe er een beetje af.’
Om PM+ onder de aandacht te brengen komt de GGD langs op locatie om mensen te informeren over wat de training inhoudt. Volgens Marcel is het hierbij belangrijk om goed na te denken over hoe deze boodschap zo effectief mogelijk kan worden overgebracht: ‘Mensen blijven het moeilijk vinden om het over psychische klachten te hebben. Daarom combineren we voorlichting over PM+ met een bijeenkomst over een ander onderwerp, bijvoorbeeld over gezondheidszorg in het algemeen, brandpreventie of we sluiten aan tijdens een bewonersoverleg. Mensen zijn er dan toch al. Als een aantal mensen eenmaal hebben meegedaan aan PM+, zie je de drempel om mee te doen lager worden. Mond–tot–mondreclame is het beste middel, dan is de taboe er een beetje af.’
‘De kracht van PM+ is dat het gegeven wordt door Oekraïners zelf.’
‘De echt grote problemen los je niet op. Maar de training helpt mensen om te gaan vragen zoals: wat kun je doen met stress? En hoe kan je meer rust krijgen?’ zegt Marcel. Dat de training wordt gegeven door lotgenoten is volgens Marcel ook een erg belangrijk voordeel van de training: ‘De kracht van PM+ is dat het gegeven wordt door Oekraïners. Mensen kunnen over gevoelige onderwerpen praten in het Oekraïens. Hoe fijn is het om in je eigen taal te verwoorden hoe je je voelt en dat je handvatten krijgt om met moeilijke situaties om te gaan? Mensen leren op een cultuursensitieve manier hoe ze om kunnen gaan met uitdagingen.’
In bepaalde gevallen is het nodig om iemand door te verwijzen naar specialistische zorg. Bijvoorbeeld als iemand last heeft van suïcidale gedachten. Dan wordt overlegd met de supervisor en kan extra hulp ingezet worden. Er wordt dan een doorverwijzingsbrief opgesteld met advies over doorverwijsmogelijkheden waarmee iemand naar de huisarts kan gaan. In de brief staat informatie uit gevoerde gesprekken en scores uit de digitale vragenlijsten die deelnemers gedurende het traject hebben ingevuld. Zo heeft de huisarts snel een beeld van de situatie.
‘Mensen geven aan beter in hun vel te zitten en minder gestrest te zijn.’
Inmiddels hebben ongeveer tweehonderd Oekraïners de groepstrainingen gevolgd. Daarnaast hebben ongeveer veertig ontheemden de training individueel gevolgd, voor de mensen die minder goed in groepen functioneren. Dat deelnemers baat hebben bij de training, wordt ondersteund met cijfers. Zo monitort de GGD de voortgang door gebruik te maken van een digitale vragenlijst die deelnemers op meerdere momenten in het traject invullen gedurende de training tot acht weken na de laatste training. De vragenlijst is ontwikkeld door de WHO en gaat onder andere over iemands mentale gezondheid.
Volgens Marcel zijn de resultaten positief: ‘Mensen geven aan beter in hun vel te zitten en minder gestrest te zijn. Sommige mensen scoren helemaal niet beter. Dan gaan we het gesprek aan. We zien dat er dan meestal sprake is van een ingrijpende gebeurtenis, bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare of een bombardement. Maar in de brede linie zien we dat de psychische klachten aanzienlijk afnemen.’
Kortom, de training PM+ geeft ontheemden toegang tot psychosociale ondersteuning in hun eigen taal door ervaren lotgenoten met dezelfde culturele achtergrond. Dit verlaagt de drempel om over mentale gezondheid te praten. Bovendien is de training op te schalen omdat het opleidingstraject kort is. Daarbij is het niet noodzakelijk dat de beoogde trainers een achtergrond in de geestelijke gezondheidszorg hebben. Op deze manier kunnen Oekraïners zelf ingezet worden om het mentale welzijn van hun landgenoten te bevorderen.
Laagdrempelige psychosociale interventies
Naast PM+ zijn er verschillende interventies die je kunt inzetten. Er zijn trainingen die zich richten op het vergroten van de veerkracht, of het verminderen van mentale klachten. Het aanbod kan per leeftijdscategorie verschillen. Vul onze keuzehulp in om te zien welke interventie het beste past.
