Good practice - Psychosociale ondersteuning
‘De coaches geven aan dat er veel wordt gesproken over stress en onzekerheid. Er zijn veel problemen met familie, kind en gezin. Ouders snappen niet helemaal wat psychosociale ondersteuning is. Dan bieden de coaches een stukje educatie. De coaches helpen bewoners ook inzien hoe stress hun mentale en fysieke gezondheid beïnvloedt.’
Coaches brengen rust op opvanglocaties in Amsterdam
Toen de eerste opvanglocaties voor Oekraïners in Amsterdam openden, lag de focus op fysieke veiligheid en basisvoorzieningen. Al snel bleek echter dat er ook een grote behoefte was aan psychosociale ondersteuning. Daarom startte het Rode Kruis in maart 2022 met een pilot waarin Oekraïens en Russisch sprekende coaches op locatie ondersteuning boden.
De pilot was succesvol en daarom besloot de gemeente Amsterdam om de coaches, die aanvankelijk alleen op de locatie van het Rode Kruis actief waren, ook in te zetten op alle andere locaties waar Oekraïense ontheemden worden opgevangen. Het is een samenwerking met de gemeente Amsterdam en andere opvangaanbieders zoals HVO Querido, de Regenbooggroep, het Leger des Heils en Indaad waarbij de coördinatie van dit project ligt bij het Rode Kruis. De visie was duidelijk: elke Oekraïense ontheemde moet toegang hebben tot hoogwaardige psychosociale hulp, ongeacht waar ze verblijven. Het gevolg: rust en stabiliteit op de opvanglocaties en een verlaging van de drempel naar zorg.
Lessen voor de opvang:
- Zet getraind Oekraïens sprekend personeel in op locatie zodat bewoners ergens terecht kunnen in eigen taal.
- Betrek huisartsen en andere zorgaanbieders om drempels tot zorg te verlagen.
- Zorg dat bewoners in eigen taal uitleg krijgen over hoe de zorg werkt in Nederland.
‘Belangrijk om gespecialiseerde hulp in te zetten’
‘De coaches helpen bewoners ook inzien hoe stress hun mentale en fysieke gezondheid beïnvloedt’
De coaches houden spreekuur zodat mensen op locatie ergens terechtkunnen in eigen taal. De sessies duren van drie kwartier tot een uur waarin ze een luisterend oor bieden en proberen inzicht te krijgen in het probleem en welke hulp er nodig is. Doris legt uit hoe de coaches bewoners helpen: ‘Soms komen mensen bij opvangmedewerkers klagen over hun kamergenoot, of hun werk of relatie. Het is dan een goede ingang: “Wil je in gesprek met een coach?” Dat is fijn. De coaches geven aan dat er veel wordt gesproken over stress en onzekerheid. Er zijn veel problemen met familie, kind en gezin. Ouders snappen niet helemaal wat psychosociale ondersteuning is. Dan bieden de coaches een stukje educatie. De coaches helpen bewoners ook inzien hoe stress hun mentale en fysieke gezondheid beïnvloedt.’
Het Rode Kruis verstuurt maandelijks een formulier aan de coaches waarin het vraagt welke thema’s er spelen. Het Rode Kruis gebruikt deze informatie om de coaches beter te ondersteunen: ‘Zo gaven de coaches aan dat ze veel te maken hebben met verslavingsproblematiek. Toen gingen we met de coaches in gesprek of ze iets nodig hadden. We hebben toen Jellinek, een grote verslavingsinstelling, laten aansluiten bij intervisie om te zien waar coaches tegenaan lopen en ze konden sparren met mensen met kennis van verslaving.’
‘We zijn de schakel tussen gemeente, zorgaanbieders en de coaches.’
Het Rode Kruis en de coaches spelen ook een belangrijke rol als iemand gespecialiseerde zorg nodig heeft. Zo krijgen de coaches trainingen over hoe het Nederlandse zorgsysteem werkt zodat ze met de bewoners kunnen bespreken wat de opties zijn. Volgens Doris speelt het Rode Kruis een actieve rol om de toegang tot zorg te verbeteren: ‘Soms is communicatie met huisartsen niet goed. Zo adviseerde een coach een bewoner om EMDR-therapie te volgen. De bewoner moest toen van de huisarts eerst naar een POH-GGZ om gesprekken te voeren. Dat schrikt af. Daarom hebben we een brief opgesteld waarin we huisartsen in Amsterdam informeren over de rol van de coach. We leggen hierbij uit dat het echt iemand met een specialistische achtergrond is, dus niet zomaar iemand die doorverwijst. Dit doen we om huisartsen te informeren en om te voorkomen dat mensen meerdere gesprekken moeten voeren om de hulp te krijgen die ze nodig hebben. We communiceren met huisartsen, maar ook met andere zorgaanbieders. We zijn de schakel tussen gemeente, zorgaanbieders en de coaches.’
‘Ik merk dat de sessies rust brengen op locatie.’
Alex is zelf geboren in Kiev en 33 jaar geleden naar Nederland gekomen. Hij werkt als locatiemanager op een opvanglocatie in Amsterdam. Hij ziet hoe de coach ondersteuning biedt: ‘Er is weinig doorstroom op de locatie. Mensen zitten twee jaar op dezelfde plek en dan neemt de spanning toe. Ze weten niet hoe lang de oorlog nog duurt, wat hun toekomstperspectief is. Maar mensen durven hier niet altijd over te praten. Daarom is de coach begonnen met het geven van kunsttherapie in groepsverband. Bewoners begonnen te komen, ook mensen van wie ik het niet had verwacht. De drempel ligt lager, en dat is belangrijk in een omgeving waar veel mensen zich terugtrekken door de spanning en onzekerheid. Ik merk dat de sessies rust brengen op locatie.’
De kunsttherapiesessies, waarin deelnemers hun gevoelens kunnen uiten door middel van tekenen of schilderen, hebben een vaste groep van ongeveer zes tot acht deelnemers per week. Ze helpen niet alleen om stress te verminderen, maar ook om sociaal contact tussen de bewoners te stimuleren, wat essentieel is voor hun welzijn. Veel deelnemers geven aan dat deze sessies hen helpen om rust te vinden in hun hoofd en om te gaan met de onzekerheid over hun toekomst. Ook andere opvangmedewerkers geven aan dat de aanwezigheid van coaches helpt om de spanningen op de locatie te verlagen. De gesprekken met de coaches zijn een uitlaatklep om met de stress en onzekerheid om te gaan.
‘Dan geven ze aan meer rust te vinden in het dagelijkse leven, zich meer gehoord te voelen’
Ook bewoners zijn positief over de coaches. Het Rode Kruis monitort hoe de ondersteuning van de coaches wordt ervaren door bewoners door hun formulieren te laten invullen. Volgens Doris zijn de resultaten hoopgevend: ‘We vragen uit bij bewoners: waarbij heeft de coach geholpen? Dan geven ze aan meer rust te vinden in het dagelijkse leven, zich meer gehoord te voelen, meer acceptatie te hebben voor de situatie, meer zelfvertrouwen bij een doorverwijzing en meer informatie om met dagelijkse problemen om te gaan. Ze vullen de formulieren redelijk trouw in. Het gemiddelde cijfer is een negen.’
Het project laat zien hoe belangrijk gestructureerde psychosociale ondersteuning is voor ontheemden, vooral in een situatie van langdurige onzekerheid. Door getrainde coaches in te zetten, biedt het project niet alleen directe hulp aan de bewoners, maar zorgt het ook voor rust en stabiliteit op de opvanglocaties. Daarnaast helpen de coaches de drempel tot zorg te verlagen, doordat zij in eigen taal uitleg kunnen geven over de zorg in Nederland en zij huisartsen kunnen adviseren wat iemand nodig heeft, zonder dat iemand opnieuw verschillende gesprekken hoeft te voeren. De ervaringen van de coaches en bewoners tonen aan dat er een duidelijke behoefte is aan deze vorm van ondersteuning, en de positieve resultaten geven aanleiding om het project verder uit te breiden naar andere opvanglocaties.
