Op 6 maart organiseerde het LOOP een sparmoment over ouderschapsondersteuning. Bij het aanmelden voor het sparmoment hadden deelnemers al de mogelijkheid om hun vragen met ons te delen. We hebben geprobeerd tijdens het sparmoment, mede door de experts, zo goed mogelijk jullie vragen te beantwoorden. Toch kan het zo zijn dat er vragen niet zijn beantwoord. Om deze reden hebben wij een Vraag & Antwoord gemaakt waarin we alsnog een volledig antwoord geven op de vragen. Als je op de vraag klikt dan klapt het antwoord uit.
Heb je naar aanleiding van het lezen vragen óf wil je dat we met je meedenken? Neem dan contact op met onze helpdesk via 088 662 5816 of mail naar info@loketoekrainepsh.nl.
Tip: bekijk ook eens onze handreiking Kind en gezin. Daar staat ook informatie over ouderschapsondersteuning én is er een aparte pagina gewijd aan jongeren en hulpmiddelen die je kunt inzetten.
Manieren van ouderschapsondersteuning die men in de opvang nu al toepast hebben te maken met het verstrekken van informatie, het organiseren van laagdrempelige contactmomenten, cultuursensitieve ondersteuning en activiteiten gericht op kinderen.
Wat werkt in ouderschapsondersteuning:
Laagdrempelige contactmomenten, zoals koffiemiddagen, werken goed omdat ouders zich gehoord voelen zonder druk. Praktische, direct toepasbare adviezen over opvoeding (zoals structuur bieden of omgaan met stress) worden dan goed ontvangen. Vertrouwen opbouwen is cruciaal: wanneer ouders zich gerespecteerd voelen, staan ze meer open voor hulp. Het inzetten van tolken of culturele mediators maakt communicatie toegankelijker en zorgt voor meer begrip.
Wat werkt minder goed:
Een oordelende of belerende houding roept weerstand op. En te formele of bureaucratische benaderingen voelen afstandelijk en werken ontmoedigend. Ook onvoldoende erkenning van culturele verschillen en van de impact van trauma zorgt ervoor dat ouders zich niet begrepen voelen. Tot slot belemmert een taalbarrière de toegang tot informatie en ondersteuning.
Als ouders niet openstaan voor ondersteuning, heeft dat vaak te maken met wantrouwen, schaamte, stress of de overtuiging dat ze geen hulp nodig hebben. Geduld, respect en een benadering die aansluit bij hun beleving, zijn cruciaal om deze weerstand te doorbreken. Hier zijn enkele tips die kunnen helpen om de ouders alsnog te kunnen ondersteunen of een opening daartoe te vinden:
Om Oekraïense ouders te motiveren deel te nemen aan activiteiten op de locatie, is het belangrijk om aan te sluiten bij hun behoeften, cultuur en dagelijkse realiteit. Wat werkt om de motivatie te vergroten?
‘Motivatie groeit als mensen zich gezien en gehoord voelen en als de input die zij erin stoppen ook echt iets oplevert. Begin klein, laat je niet te snel uit het veld slaan en gebruik vooral de kracht van herhaling.’
Ouders die moeite hebben met grenzen stellen, hebben dat vaak vanuit liefde en de wens om hun kind te beschermen tegen extra stress of verdriet. Zeker bij Oekraïense ouders, die veel hebben meegemaakt, kan de neiging ontstaan om het ouderschap losser te benaderen en conflicten te vermijden. Toch zijn duidelijke grenzen belangrijk voor de emotionele veiligheid en ontwikkeling van het kind.
Het is belangrijk te blijven benadrukken dat hun liefdevolle houding juist waardevol is en dat grenzen stellen juist een vorm van zorg is. Maak duidelijk dat grenzen bijdragen aan stabiliteit, voorspelbaarheid en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Een vaste bedtijd zorgt ervoor dat je kind uitgerust is en beter mee kan doen op school.’ Je kunt ook wat meer praktische, haalbare adviezen geven zoals vaste eet- en bedtijden. Zorg er ook voor dat je een veilige ruimte waarborgt waar ouders zonder schaamte vragen kunnen stellen en ook hun twijfels kunnen bespreken. Je kan deze mogelijkheid bieden in één-op-één gesprekken, tijdens een georganiseerde oudergroep of door iemand apart te nemen, zonder het bijzijn van anderen. Focus vooral op wat wél werkt, dit kan voor iedereen anders zijn. Daarnaast kan je ook voorbeelden aanhalen van andere ouders (natuurlijk anoniem) en welke praktische oplossingen bij hen hebben geholpen.
‘Laat ouders zien dat grenzen niet betekenen dat je streng of hard bent, maar dat ze juist een teken zijn van zorg en betrokkenheid. Kleine, haalbare stappen maken het makkelijker om grenzen te stellen en deze vol te houden.’
Hoewel onderwijs in Oekraïne wettelijk verplicht is voor kinderen van 6 tot 17 jaar, heeft de oorlog het toezicht op schoolgang bemoeilijkt, vooral door online onderwijs en de afwezigheid van vaders. Veel moeders dragen alleen de zorg voor het gezin en geven soms prioriteit aan werk boven school. In sommige gezinnen wordt zelfstandigheid gestimuleerd, waardoor thuisblijven niet altijd als een probleem wordt gezien.
Om schoolverzuim te verminderen, is het belangrijk om zowel praktische hulp te bieden als de waarde van onderwijs te benadrukken. Effectieve strategieën zijn:
Kleine, positieve ervaringen met school kunnen de houding van ouders geleidelijk veranderen. Door open te communiceren en praktische hulp te bieden, kun je ouders ondersteunen om het belang van onderwijs te zien én te omarmen.
‘Verzuim is vaak geen onverschilligheid, maar een reactie op stress en onzekerheid. Door te informeren, te ondersteunen en begrip te tonen, kun je weerstand verminderen en de motivatie vergroten.’
Ja, er bestaat opvoedondersteuning die op locatie kan worden gegeven. Zo bieden veel gemeenten opvoedondersteuning aan via jeugdteams of welzijnsorganisaties. Het is zeker de moeite waard om te kijken of je via lokale partijen deskundigen kunt inschakelen die deze ondersteuning kunnen bieden. Het is daarbij verstandig om te kijken of je een deskundige of een professional die de Oekraïense taal spreekt kan laten aansluiten. Zo zou je bijvoorbeeld aan Empatia kunnen vragen of zij bij een paar sessies kunnen ondersteunen.
Daarnaast biedt VluchtelingenWerk preventieve ouderschapsondersteuning aan voor Oekraïense ouders. Zij komen op locatie en bieden groepsbijeenkomsten in de eigen taal waar men praat over opvoedvraagstukken, opvang en onderwijs in Nederland en de gezondheid van kinderen. Voor deelname kun je contact opnemen met het LOOP.
Inzicht krijgen in het opgroeien in twee culturen vraagt om begrip, openheid en het actief betrekken van zowel ouders als kinderen bij hun ervaringen. Oekraïense gezinnen in Nederland bevinden zich in een complexe situatie: ze proberen hun eigen cultuur en waarden te behouden terwijl ze tegelijkertijd hun weg proberen te vinden in de Nederlandse samenleving. Dit spanningsveld kan zowel kansen als uitdagingen opleveren voor kinderen én ouders. Kinderen balanceren voortdurend tussen de normen, waarden en gewoonten van hun herkomstland en die van de nieuwe samenleving. Dit kan verrijkend zijn, maar ook leiden tot innerlijke conflicten en identiteitsvragen.
Impact van het opgroeien in twee culturen
Kinderen die opgroeien in twee culturen nemen vaak dingen mee uit beide werelden. Ze voelen zich bijvoorbeeld thuis bij de gewoontes en taal van hun gezin, maar ook bij de gebruiken en regels in Nederland. Dit zorgt ervoor dat ze een mix van beide culturen in hun identiteit hebben: ze horen bij allebei. Wat je vaak ziet is dat jonge kinderen zich sneller en gemakkelijker aanpassen dan oudere kinderen. Oudere kinderen houden zich meer vast aan de waarden van hun thuisland. Kinderen kunnen ook het gevoel krijgen dat ze moeten kiezen tussen de waarden van hun ouders en die van de samenleving. Dit is vooral lastig wanneer normen zoals rondom school, opvoeding of vrijheid sterk verschillen. Als een kind in beide talen een achterstand heeft, kan het zich onzeker voelen en moeite hebben zich thuis te voelen in zowel de schoolomgeving als de thuissituatie, omdat taal niet alleen taal is, maar ook verbonden is met gevoel, cultuur en het uitdrukken van jezelf.
Uitdagingen bij opgroeien in de Oekraïense en de Nederlandse cultuur
Als eerste is opvoedstijl een uitdaging. In Oekraïne ligt vaak de nadruk op discipline en gehoorzaamheid, terwijl in Nederland meer ruimte is voor autonomie en een eigen mening. Dit kan botsen als kinderen andere regels ervaren op school dan thuis. Daarnaast kunnen ouders het moeilijk vinden om grenzen te stellen in de Nederlandse context, vooral omdat ze bang kunnen zijn om streng over te komen of omdat hun kinderen die grenzen inmiddels niet meer accepteren, dankzij hun ‘Nederlandse ervaringen’. Ook willen kinderen vaak niet ‘anders’ zijn dan hun Nederlandse leeftijdsgenoten. Dit kan spanning veroorzaken als ouders vasthouden aan Oekraïense tradities.
Hoe kun je kinderen (en ouders) ondersteunen?
‘De sleutel ligt in maatwerk en wederzijds begrip. Door te luisteren naar wat gezinnen nodig hebben, hen te ondersteunen bij praktische opvoedvragen en hen te helpen navigeren tussen culturen, kun je bijdragen aan het welzijn en de veerkracht van zowel ouders als kinderen.’
Tips voor het aanvragen van budget:
Jongeren die vereenzamen en die niet meer naar school gaan vormen een kwetsbare groep, vooral in gezinnen waar ouders druk zijn met werk en weinig grip ervaren. Voor Oekraïense jongeren in Nederland is deze situatie extra complex door migratie, cultuurverschillen en het ontbreken van een stabiel sociaal netwerk. In onze handreiking Kind en gezin staan veel tips die kunnen helpen bij het ondersteunen van gezinnen en jongeren. Dit zijn o.a.:
‘Het voorkomen van eenzaamheid bij Oekraïense jongeren vraagt om een integrale aanpak: blijf proactief in contact, bied laagdrempelige sociale activiteiten, geef hun perspectief op hun toekomst en ondersteun hun ouders in hun opvoedrol. Het betrekken van jongeren bij hun eigen oplossing en gerichte voorlichting (zoals via de GGD en Zanzu) kan de impact van deze ondersteuning vergroten.’
Wanneer ouders spanningen ervaren die een negatieve invloed hebben op hun kinderen – en deze spanningen de inzet van hulpverlening bemoeilijken – is een zorgvuldige, empathische benadering essentieel. Soms kan het inzetten van hulpverlening averechts werken door het wantrouwen tegenover het Nederlandse zorgsysteem. Ook kan het averechts werken door angst voor bemoeienis of door het gevoel de controle te verliezen. Daarnaast kunnen negatieve ervaringen met instanties ook bijdragen aan het wantrouwen tegenover de hulpverlening. De volgende tips kunnen helpen:
‘Wees geduldig en begripvol, bouw vertrouwen op, bied praktische steun en leg de nadruk op kleine stappen. Door samen te werken en de druk te verlagen, vergroot je de kans dat ouders openstaan voor hulp en dat de spanning thuis afneemt.’
Omdat ze zo nauw op elkaar wonen, zien kinderen verschillen in opvoeding heel duidelijk (het ene kind krijgt of mag bijvoorbeeld veel meer dan het andere kind). Dit zorgt bij de verzorgers voor spanning en issues omdat hun kinderen hier vragen over stellen. Ouders kunnen hierdoor veel minder gemakkelijk de opvoeding geven die ze willen en gewend waren. Ook kan het leiden tot frictie tussen ouders van verschillende gezinnen.
Omgaan met verschillen in ouderschap binnen een gedeelde leefomgeving vraagt om communicatie, begrip en duidelijke afspraken. Hier zijn concrete tips om hiermee om te gaan:
‘Moedig open communicatie en wederzijds respect aan, help bij het vaststellen van gezamenlijke basisregels en bied ouders praktische steun om hun eigen opvoedstijl te behouden. Door verschillen te erkennen en begrip te tonen, creëer je meer harmonie binnen de gedeelde woonomgeving.’
In het volgende webinar gaan we van 15.30 tot 17.00 in op desillusie. Er lijkt nog geen einde aan de oorlog, en Oekraïense ontheemden kunnen voorlopig waarschijnlijk niet terugkeren. Veel mensen hebben hun toekomstperspectief verloren en ervaren een gevoel van desillusie. In dit webinar wordt ingegaan op dit gevoel van desillusie en hoe je ontheemden daarbij kunt ondersteunen.
Disclaimer
Info@loketoekrainepsh.nl
088 662 5816
Het Loket Ontheemden Oekraïne PSH (LOOP) wordt gesubsideerd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Het LOOP verstuurt maandelijks een nieuwsbrief met daarin belangrijke onderwerpen die spelen op het gebied van psychosociale hulpverlening (PSH). Zo lichten we elke nieuwsbrief een vraag uit die binnen is gekomen via de helpdesk en welk advies we daarin hebben gegeven. Ook delen wij regelmatig ‘good practices‘. Dit zijn succesvolle initiatieven uit de praktijk.
Daarnaast kondigen wij belangrijk nieuws aan, zoals nieuwe webinars, werkbezoeken, nieuwe informatie en tips voor het organiseren van de opvang op alle (leef)gebieden voor ontheemden uit Oekraïne.
Volg ons op LinkedIn voor meer nieuws en nieuwe updates.